Verkiezingen in Frankrijk: niet alleen de president telt
De president is een machtig figuur in Frankrijk. Hij/zij kan onder andere ministers benoemen, het parlement ontbinden, gratie verlenen en internationale verdragen onderhandelen en ratificeren. Ondanks de verreikende bevoegdheden van het ambt blijft de president evenwel in grote mate afhankelijk van het parlement voor een vlotte uitvoering van zijn/haar beleidsagenda. Toch ligt de focus van de media momenteel bijna uitsluitend op de presidentsverkiezing in april en wordt er weinig aandacht besteed aan de parlementsverkiezing in juni. De teleurstellende resultaten van Macron’s partij in de regionale verkiezingen in 2021 en de economische uitdagingen waar het land voor staat maken deze verkiezingen nochtans belangrijk.
April 2022 belooft een spannende maand te worden voor de Franse politiek. Het land beslist dan wie de nieuwe president van de republiek zal worden. Zittend president Macron neemt het op tegen oudegedienden en nieuwe gezichten, verdeeld over het politieke spectrum. Net als bij de vorige verkiezingen is de kans groot dat er twee verkiezingsrondes nodig zullen zijn om de winnaar te bepalen. Het is immers onwaarschijnlijk dat een van de kandidaten een absolute meerderheid kan halen in de eerste ronde, daarvoor is de politieke verdeeldheid te groot in Frankrijk (zie figuur 1). De strijd zal dus beslecht worden in de tweede ronde, die eind april zal plaatsvinden, tussen de twee kandidaten die de meeste stemmen haalden in de eerste ronde.
Geen uitgemaakte zaak
Welke twee kandidaten de degens zullen kruisen in de tweede ronde is moeilijk te voorspellen. President Macron leidt in de verkiezingspeilingen met ongeveer 25% van de stemmen. Op de tweede plaats vinden we een ex aequo tussen Le Pen (Rassemblement National) en Pécresse (Les Républicains), die beiden op een kiezersaandeel van ongeveer 16% mogen rekenen in de peilingen. Deze peilingresultaten zijn evenwel slechts een momentopname en er kan nog veel veranderen in de aanloop naar de verkiezingen. Bovendien zijn peilingen niet altijd even betrouwbaar. Dit mocht de partij van Le Pen recent nog ervaren in de laatste regionale verkiezingen, waar ze stevig onder de verwachtingen presteerde. De lage opkomst bij diezelfde verkiezingen suggereert dat er veel politiek ongenoegen is bij het Franse kiespubliek. Dit is een extra uitdaging voor alle kandidaten.
Indien de peilingen waarheid worden zal de tweede ronde dus beslecht worden tussen president Macron enerzijds en Le Pen of Pécresse anderzijds. Vooral de uitkomst van de tweede optie is moeilijk te voorspellen gezien de zeer kleine voorsprong van Macron ten opzichte van Pécresse in de peilingen voor de tweede ronde (53% vs 47%). Ten opzichte van Le Pen maakt hij iets meer kans, al liggen de peilingen ook voor deze combinatie ontzettend dicht bij elkaar (57% vs. 43%). Zeker als je er rekening mee houdt dat er een foutmarge zit op de verschillende peilingen.
De ‘vergeten’ verkiezing
De uitslag van de presidentsverkiezingen zal de toekomst van de Franse (en Europese) economie mee vorm geven. Een overwinning van Macron zal er ongetwijfeld voor zorgen dat de pensioenhervorming terug op tafel komt. Wordt Le Pen de nieuwe president, dan zullen de relaties met de EU allicht een stuk meer gespannen worden. Al heeft haar partij de Frexit-retoriek ondertussen geschrapt, grotendeels als gevolg van het hobbelige brexit-parcours van het Verenigd Koninkrijk.
De bevoegdheden van de president mogen dan wel uitgebreid zijn in Frankrijk, toch is de presidentsverkiezing niet de enige verkiezing die ertoe doet. Na de presidentsverkiezingen wordt er immers ook een nieuw parlement gekozen. Deze stemming is ook zeer belangrijk omdat de uitkomst ervan voor een groot deel bepaalt in welke mate de gekozen president zijn/haar politieke agenda vlot kan uitvoeren. Zonder steun van de eerste minister en het parlement is het veel moeilijker voor de president om woorden om te zetten in daden.
Voor een groot deel van zijn ambtstermijn heeft president Macron kunnen genieten van een absolute meerderheid in het parlement (enkele ministers kozen ervoor om uit de partij te stappen in 2020). Dit heeft ervoor gezorgd dat Macron erin geslaagd is enkele belangrijke hervormingen door te voeren (zoals de hervorming van de werkloosheidsuitkeringen) en een substantieel covid-herstelplan op poten te zetten. De resultaten van zijn partij, La Republique en Marche!, in de regionale verkiezingen doen evenwel vermoeden dat het niet makkelijk zal worden voor Macron om een meerderheid in het parlement te halen. De parlementsverkiezingen zullen dus zeker belangrijk worden.
Uitdagingen
De Franse economie heeft veel sterktes, waaronder een sterke maakindustrie van luxegoederen, maar er zijn ook veel verbeterpunten. Denk maar aan de hoge en stijgende schuldgraad van bedrijven (figuur 2) en de overheid (figuur 3). Of de concurrentie uit de opkomende markten, waardoor het marktaandeel van Franse bedrijven afgenomen is voor goederen van een lagere kwaliteit.
De structurele uitdagingen voor de Franse economie en de voortzetting van het herstel na de pandemie kunnen makkelijker aangepakt worden indien de president en het parlement op dezelfde golflengte zitten. Het is bijgevolg gevaarlijk om enkel op de presidentsverkiezingen te focussen.