Een voorbeschouwing bij de nakende presidentsverkiezingen in de VS
Nu de Amerikaanse verkiezingen eraan zitten te komen, staat de race naar het presidentschap op scherp. In dit onderzoeksrapport beschouwen we de kansen van de Democraten en Republikeinen om de controle over het presidentschap, het Amerikaanse Huis en het Congres te verwerven. We beoordelen ook wat de winst van Trump of van Harris economisch zou betekenen.
Presidentsverkiezingen: stand van zaken
Gokmarkten voorspellen een nek-aan-nek race voor het presidentschap, met Trump als lichte favoriet, maar de race kan nog beide kanten op gaan (zie figuur 1):
Kamala Harris leidt momenteel in de nationale peilingen met 1.4% (zie figuur 2) en zal dus waarschijnlijk de popular vote winnen op de verkiezingsdag (68% waarschijnlijkheid volgens FiveThirtyEight).
Het winnen van de popular vote is evenwel geen garantie voor het verwerven van het presidentschap, omdat de Amerikaanse president door het Kiescollege wordt gekozen. Volgens veel politieke experts hebben de Republikeinen momenteel een licht voordeel in het Kiescollege. Hillary Clinton verloor het Kiescollege in 2016 ondanks dat ze de popular vote met 2,1 procentpunten won. Joe Biden won de popular vote in de verkiezing van 2020 met 4,5 procentpunten, maar won Wisconsin, de kantelstaat, slechts met een marge van 0,6 procentpunt.
Op dit moment worden 22 staten of districten, die 226 kiesmannen vertegenwoordigen, door het Cook Political Report, een onafhankelijke Amerikaanse politieke nieuwssite, beoordeeld als Lean, Likely or Solid Democrat. Daarentegen worden 27 staten of districten, die samen 219 kiesmannen vertegenwoordigen, beoordeeld als Lean, Likely or Solid Republican. Er zijn zeven swing states. Drie daarvan, Wisconsin (10 kiesmannen), Michigan (15 kiesmannen) en Pennsylvania (19 kiesmannen), liggen in het Midwesten en stemmen doorgaansgelijkaardig. Het zijn de staten die Donald Trump in 2016 de overwinning bezorgden. Op dit moment lijken deze staten voor Kamala Harris de makkelijkste weg naar de overwinning te bieden. Als ze alle staten in het Midwesten zou winnen, zou ze bijna zeker voldoende kiesmannen krijgen om het presidentschap binnen te halen. Ze staat momenteel aan de leiding in twee van de drie staten, zij het binnen de foutmarge (zie figuur 3).
Een andere weg naar de overwinning voor Kamala Harris zou lopen via de zogenaamde Sunbelt-staten, meer bepaald Georgia (16 kiesmannen), North-Carolina (16 kiesmannen), Arizona (11 kiesmannen) en Nevada (6 kiesmannen). Deze staten hebben ook de neiging om gelijkaardig te stemmen, omdat ze een groter aandeel niet-blanke kiezers hebben dan de staten in het Midwesten. Deze weg naar de overwinning zal echter moeilijker voor haar zijn, omdat Donald Trump op dit moment in de meeste Sunbelt-staten aan de leiding gaat in de peilingen (zie figuur 4).
Donald Trump daarentegen moet een combinatie van Sunbelt- en Midwest-staten winnen, gezien het lagere aantal kiesmannen uit staten die momenteel Republikeins leunen. Over het algemeen wordt de Midwest-staat Pennsylvania gezien als de belangrijkste swing state. Volgens de nieuwswebsite FiveThirtyEight is er een kans van 25.5% dat Pennsylvania in deze verkiezingscyclus de kantelpuntstaat zal zijn. Het is ook opmerkelijk dat de gokmarkten de Republikeinen betere kansen geven om de belangrijkste swing states te winnen (zie figuur 5). Grote handelsposities van enkele grote spelers in die markten kunnen dit verschil verklaren.
Congresverkiezingen: stand van zaken
Naast de presidentsverkiezingen zijn ook de verkiezingen voor het Congres van groot belang. In het Amerikaanse Huis hebben de Democraten en Republikeinen gelijke kansen om de controle te krijgen, aangezien de controle over het Huis redelijk nauw samenhangt met de nationale popular vote (zie figuur 6). In de Senaat liggen de zaken anders. De Senaat bestaat uit 100 senatoren (twee per staat), waarbij de vicepresident de beslissende stem uitbrengt. Senatoren worden benoemd voor zes jaar en dus is slechts een derde van alle Amerikaanse senatoren herkiesbaar deze cyclus. De Democraten hebben momenteel een meerderheid van 51-49 in de Senaat. In de huidige verkiezingscyclus moeten de Democraten evenwel drie zetels verdedigen in Republikeinse staten. Ze moeten ook zetels verdedigen in vijf van de zeven swing states. Democratische senaatskandidaten doen het momenteel beter dan Kamala Harris in de opiniepeilingen. De "beste" winkansen voor Democraten liggen in het veroveren van de Senaatszetels in Nebraska, Texas en Florida, die eerder Republikeins stemmen. Algemeen beschouwd, hebben de Republikeinen momenteel een kans van 85% om de controle over de Amerikaanse senaat te veroveren, volgens Polymarket, een gokmarkt.
Als we kijken naar de algehele controle over de regering (zie figuur 7), heeft Kamala Harris beduidend meer kans op een verdeelde overheid dan Donald Trump, mocht ze worden verkozen.
Economische gevolgen
De Amerikaanse verkiezingen zullen wellicht een grote invloed hebben op de Amerikaanse en wereldeconomie. We beoordelen hieronder de standpunten van de kandidaten over een reeks economische thema’s.
Amerikaanse schuld
De houdbaarheid van de Amerikaanse schuld wordt een steeds groter probleem. De Amerikaanse schuld (niet-geconsolideerd) bereikte een record van 122% van het bbp in 2023. Met een begrotingstekort dat dit jaar naar schatting 6% van het bbp zal bereiken, zal de staatsschuld blijven groeien. Het Congressional Budget Office (CBO) verwacht dat de federale schuldgraad de komende tien jaar met 23 procentpunten zal stijgen. Waarschijnlijk zal geen van beide presidentskandidaten het tekort terugdringen, integendeel. Donald Trump lijkt het meest keynesiaans. Zijn plannen zouden het tekort doen toenemen met naar schatting 4 biljoen USD (14,6 procentpunten van het huidige bbp) volgens het Penn Wharton Budget Model en tot 7,5 biljoen USD volgens het Committee for a Responsible Federal Budget. Dit zou voornamelijk gebeuren door belastingverlagingen. Hij wil de in 2018 doorgevoerde belastingverlagingen verlengen, de vennootschapsbelasting verlagen tot 15% en de belastingen op sociale uitkeringen en fooien afschaffen. Alleen zijn geplande tarieven zouden het Amerikaanse tekort verlagen (zie verder).
Kamala Harris zou het tekort slechts met ongeveer de helft minder vergroten (zie ook onze opinie van 11 september). Dit zou vooral gebeuren in de vorm van belastingverlagingen en subsidies voor de middenklasse, zoals huursubsidies, meer belastingaftrek voor kindergeld en belastingaftrek voorloontrekkenden. Ze wil dit slechts deels compenseren via de belasting op bedrijven en Amerikanen die meer dan 400.000 USD per jaar verdienen te verhogen. Indien ze te kampen zou krijgen met een Republikeinse Senaat, zou het voor haar wel eens erg moeilijk kunnen zijn om die begrotingsplannen erdoor te krijgen.
Vrije handel
Sinds de eerste termijn van Donald Trump namen de VS inzake buitenlandse handel een protectionistische wending . Hij trok de VS terug uit de handelsovereenkomst Trans-Pacific Partnership en lanceerde grote handelsconflicten, niet alleen met China, maar ook met bondgenoten zoals de Europese Unie. Dat maakte dat de douanerechten zo goed als verdubbelden tijdens zijn eerste termijn (zie figuur 8). Joe Biden handhaafde de meeste tarieven van Trump en verhoogde zelfs de tarieven op verschillende Chinese goederen, waaronder halfgeleiders, zonnecellen en elektrische voertuigen (zie ook onze opinie van 16 mei). Hij verbood ook de uitvoer van "kritieke" technologieën, zoals halfgeleiders. Hij nam ook drie belangrijke wetsvoorstellen aan (over infrastructuur, computerchips en klimaat) die een mandaat gaven voor zowat 1,7 biljoen USD aan subsidies over een periode van tien jaar (inclusief 'Buy American'-bepalingen). De protectionistische houding die de VS hebben aangenomen, heeft schadelijke gevolgen gehad. Zij verhoogt de prijzen voor consumenten, schaadt het concurrentievermogen en de productiviteit en creëert een onzeker investeringsklimaat.
Donald Trump is van plan om in een tweede termijn de handelsbarrières nog verder te verhogen. Hij heeft gezworen om de tarieven op alle invoer op te trekken tot 20% en op Chinese import zelfs tot 60%. De plannen zouden een groot stagflatoir effect hebben en het gemiddelde Amerikaans huishouden volgens The Economist gemiddeld 4.000 USD per jaar kosten. Kamala Harris bekritiseerde het tariefplan van Trump en noemde het in het debat een verkoopbelasting. Ze is evenwel ook geen groot voorstander van vrijhandel en het is daarom onwaarschijnlijk dat ze de tarieven en subsidies die haar voorgangers hebben ingevoerd, zal terugdraaien.
Migratie
Migratie is in deze verkiezingen een belangrijk thema. Volgens Pew Research, een grote opiniepeiler, zou 61% van de kiezers zich bij hun stem in sterke mate laten leiden door immigratie. Daarom beloven beide kandidaten dat ze de migrantenstroom aan de grens tussen de VS en Mexico zullen indammen, al is de retoriek van Donald Trump wel harder. Er is een significant verschil in hoe beide kandidaten om zouden gaan met immigranten zonder papieren die al in de VS wonen en zo’n 5% van de Amerikaanse beroepsbevolking uitmaken. Donald Trump heeft gezworen hen de VS uit te zetten. Als hij daarin zou slagen, zou dat leiden tot ernstige tekorten aan arbeidskrachten in sectoren als horeca, bouw en landbouw en een groot stagflatoir effect hebben. Kamala Harris is daarentegen van plan om immigranten zonder papieren een weg naar burgerschap aan te bieden. Door deze hervorming kunnen immigranten zonder papieren overstappen naar beter betaalde, productievere banen en hun consumptie en investeringen kunnen opkrikken. Toch zouden beide kandidaten het moeilijk krijgen om hun plannen effectief te realiseren. De deportatieplannen van Donald Trump zouden een sterke medewerking vereisen van buitenlandse regeringen en lokale rechtshandhavers (vaak gecontroleerd door Democraten). Het voorstel van Kamala Harris zou wellicht op obstructie stuiten in de Amerikaanse Senaat.
Conclusie
De Amerikaanse verkiezingen zijn razend spannend. De Republikeinen hebben een licht voordeel in hun kansen om het presidentschap te veroveren. Ze hebben een kans gelijk aan die van de Democraten om de controle over het Huis van Afgevaardigden te krijgen, maar wel een grote kans om de controle over de Senaat te krijgen. De uitkomst van de verkiezingen heeft mogelijk een grote impact op de economie, omdat beide kandidaten erg verschillen inzake hun visie op onder meer de internationale handel, migratie en overheidsuitgaven. Over het algemeen zou de agenda van Donald Trump een meer stagflatoire impact kunnen hebben en de Amerikaanse schuld op een meer onhoudbaar pad kunnen brengen. Zoals benadrukt in ons onderzoeksrapport van januari, zou een herverkiezing van Donald Trump bovendien de internationale geopolitieke risico's verhogen en mogelijks zelfs een risico vormen voor de onafhankelijkheid van de Amerikaanse centrale bank (Fed) en andere instellingen.