Verkiezingsresultaten zoals verwacht, maar Trumpbeleid blijft onvoorspelbaar

De marktreactie op de tussentijdse verkiezingen in de VS was eerder gematigd. De resultaten voldeden immers grotendeels aan de verwachtingen. De komende twee jaar zal het Amerikaanse Congres verdeeld zijn met een meerderheid van de Democraten in het Huis van Afgevaardigden en de Republikeinen die de meeste zitjes in de Senaat innemen. Gezien de grote verschillen tussen de politieke agenda's van de twee partijen en de tendens om geen partij overschrijdende akkoorden te sluiten, zal er op wetgevend vlak in de komende periode waarschijnlijk weinig gebeuren. De meer progressieve vleugel van de Democratische partij in het bijzonder, zal waarschijnlijk de partijleiding aansporen om zich linkser te profileren in plaats van compromissen te sluiten met het huidige bestuur. Ondanks de impasse in het Congres kunnen de politieke ontwikkelingen in de VS evenwel nog altijd de Amerikaanse en internationale economie beïnvloeden.

De meerderheid in het Huis van Afgevaardigden betekent dat de Democraten de controle hebben over de comités binnen het Huis. Dat impliceert dat zij onderzoeken kunnen lanceren naar Trumps financiële transacties, de Russische verkiezingsinmenging in 2016 en naar andere corruptie- of ethische schandalen waarmee de president en zijn entourage worden geconfronteerd. Een uiteindelijke afzetting van Trump als president blijft evenwel onwaarschijnlijk, zelfs als ernstige mistoestanden aan het licht zouden komen. Een eventuele afzetten vereist immers een tweederdemeerderheid in de Senaat. Toch zullen de verwachte onderzoeken wegen op het bestuur en de beschikbare middelen. Bijgevolg zal president Trump in het defensief gedreven worden en niet meer in staat zijn om zijn binnenlandse agenda (een nieuw budgettair stimuleringspakket,…) door te duwen. Met het oog op de presidentsverkiezingen in 2020 zouden zijn daden en zijn retoriek, met name op het gebied van buitenlands beleid en handel, nog extremer en agressiever kunnen worden.

De Democratische partij zal minder invloed kunnen uitoefenen op het handelsbeleid van president Trump. De Amerikaanse president heeft volgens de grondwet geen specifieke bevoegdheden over het internationale handelsbeleid. Het Congres heeft de voorbij decennia evenwel wetten goedgekeurd die de president meer macht geven om onder bepaalde omstandigheden zonder toestemming van het congres over invoertarieven te beslissen. Als bijvoorbeeld een specifieke binnenlandse industrie wordt benadeeld of bedreigd door meer importconcurrentie, kan de Amerikaanse president als vrijwaringsmaatregel een tijdelijk invoertarief van maximaal 15% heffen. Voor de eerder dit jaar opgelegde tarieven op de invoer van staal en aluminium in de VS baseerde Trump zich op artikel 232 van de Trade Expansion Act van 1962. Dat geeft de president de bevoegdheid om maatregelen te nemen die nodig worden geacht indien de minister van Handel tot de conclusie komt dat bepaalde invoer de nationale veiligheid bedreigt. Op grond van diezelfde bepaling loopt momenteel een onderzoek naar de mate waarin de invoer van auto's en auto-onderdelen de Amerikaanse binnenlandse veiligheid in gevaar brengt. Zolang president Trump deze presidentiële handelsautoriteiten blijft gebruiken om nieuwe tarieven op te leggen, is de rol van het Amerikaanse Congres erg beperkt, ongeacht de samenstelling ervan.

Een kortstondige pauze in de escalatie van de handelsoorlog is mogelijk nu er op korte termijn geen verkiezingen in het vooruitzicht liggen. Toch kan dit snel veranderen als Trump zijn kiezerspubliek moet afleiden van lopende onderzoeken. Zeker wat China betreft, is de handelsoorlog nog lang niet voorbij. De invoertarieven staan immers onder controle van de uitvoerende macht van de president. Bovendien is het onwaarschijnlijk dat de Democraten veel tegenwicht gaan bieden tegen de handelsoorlog, aangezien er enige steun van beide partijen is om China ertoe aan te zetten zijn handelspraktijken te veranderen. De vooruitzichten voor een snelle wapenstilstand in de Chinees-Amerikaanse handelsoorlog zijn bijgevolg somber.

Anderzijds heeft het Congres wel inspraak in de goedkeuring van nieuwe handelsovereenkomsten. Dit is belangrijk in het licht van de onlangs gesloten handelsovereenkomst tussen de VS, Mexico en Canada (USMCA), die NAFTA vervangt. De onderhandelingen in het ratificatieproces zouden lang kunnen aanslepen als het Congres veel aanpassingen eist. Het alternatief waarbij er geen handelsovereenkomst tussen de drie grote handelspartners is, zou de Amerikaanse economie evenwel aanzienlijke schade toebrengen. Daarom lijkt een uiteindelijke goedkeuring van het USMCA-akkoord door het Congres het meest waarschijnlijke scenario.
 

Een verdeeld Congres verhoogt ook de kans op grote confrontaties als het gaat om het goedkeuren van begrotingen en om het verhogen van het schuldenplafond, dat voorlopig tot maart 2019 is opgeschort (figuur 1). Nu de Democraten de meerderheid in het Huis hebben, kunnen zij dreigen met een government shutdown, een sluiting van alle niet-essentiële overheidsdiensten indien er geen begrotingsakkoord is, om een hun beleidsagenda door te duwen. Tegelijkertijd, als Trump vasthoudt aan de financiering van een grensmuur met Mexico, iets wat grotendeels wordt afgewezen door de Democratische partij, zullen de twee partijen moeilijk tot een akkoord kunnen komen. De dreiging van een shutdown verhoogt evenwel de economische onzekerheid. Beide partijen zullen dus een langdurige sluiting van de overheid willen vermijden om te voorkomen dat de schuld voor de gevolgen ervan in hun schoenen wordt geschoven. In plaats van een veelomvattend budgettair plan (zoals dat goedgekeurd begin dit jaar), zal het Congres de overheid eerder financieren door middel van veel kleinere noodmaatregelen of doorlopende resoluties. Een compromis over een budgettair pakket dat door beide partijen als gunstig wordt gezien in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2020 (zoals bv. extra uitgaven voor infrastructuur) is mogelijk, maar gezien de huidige politieke polarisatie is de kans eerder klein.

Ondanks een verdeeld Congres met weinig ruimte voor wetgevende vooruitgang aan weerszijden, zal de Amerikaanse politiek tot 2020 allesbehalve saai zijn. Of het nu als gevolg is van nieuwe juridische onderzoeken, van president Trump die zich steeds meer richt op zijn buitenlands beleid en handelsagenda, of van grote conflicten inzake de begroting, het politieke pad zal de komende twee jaar hobbelig zijn. Grote onzekerheid op de economische en financiële markten blijft de komende paar jaar dus waarschijnlijk.