Afkicken van Russisch gas
De Russische oorlog met Oekraïne heeft de energie-afhankelijkheid van de EU ten opzichte van Rusland in de verf gezet. Dat Rusland bereid is gebruik te maken van energieleveringen als politiek en economisch wapen bleek recent nog uit de stopzetting van Russische gasleveringen aan Bulgarije, Polen en Finland. In Bulgarije en Polen als reactie op de weigering van deze landen om hun gasleveringen in roebels te betalen. In Finland als vergelding voor de officiële aanvraag van het land om lid te worden van het NAVO-bondgenootschap.
REPowerEU
In maart 2022 communiceerde de Europese Commissie (EC) al dat het onafhankelijk wil worden van Russisch gas tegen 2030 en dat het tegen eind dit jaar de gasinvoer vanuit Rusland met twee derde wil verminderen. Geen gemakkelijke opdracht aangezien zowat 40% van het gas dat geconsumeerd wordt in de EU afkomstig is van Rusland.
In de communicatie werd daarom de ontwikkeling van een plan aangekondigd waarin de omschakeling weg van Russisch gas uitgestippeld zou worden. Het voorlopige plan werd REPowerEU gedoopt, omvat voor 300 miljard euro aan maatregelen en werd vorige week voorgesteld. Het bouwt voort op het Fit for 55-pakket en vult ook de eerder genomen maatregelen om de gasopslag voor 90% te vullen verder aan. Het plan bevat acties om energie te besparen, het aanbod aan fossiele brandstoffen te diversifiëren, de transitie naar groene energie te versnellen en investeringen en hervormingen slim te combineren.
Niet iedereen is laaiend enthousiast
Zoals altijd zijn er voor- en tegenstanders van het plan. De voorstanders benadrukken de versnelling in de energietransitie die het plan kan teweegbrengen. Zo plant de EC onder meer een verhoging van haar doelstellingen (ten opzichte van het Fit for 55-plan) voor hernieuwbare energie in de totale energiemix van 40% naar 45%, en voor energie-efficiëntie van 9% naar 13%.
De tegenstanders betreuren vooral dat fossiele brandstoffen nog steeds deel uitmaken van de nieuwe strategie. Zo kunnen lidstaten bijvoorbeeld de fondsen uit het plan aanwenden om de aanleg van LNG-terminals te financieren (tot 4% van de fondsen kan naar investeringen in nieuwe olie- en gasinfrastructuur gaan). Deze terminals kunnen inderdaad de afbouw van Russisch gas bespoedigen omdat ze de invoer van LPG uit andere regio’s toelaten maar ze klikken de lidstaten ook meteen voor lange tijd vast aan fossiele brandstoffen. Dat deze investeringen bovendien deels gefinancierd kunnen worden door emissierechten uit de Market Stability Reserve van het Emissions Trading System te halen, en dus extra CO2-rechten op de markt te brengen, strooit zout in de wonde.
Ook over de andere financieringsbronnen zijn er bedenkingen. Veel van de financieringsbronnen werden gerecycleerd (en niet het goede soort recyclage) waardoor het pakket een stuk imposanter lijkt dan het effectief is. Het overgrote deel van de financiering voor het pakket (225 miljard euro) zal komen uit ongebruikte leningen van het Recovery and Resilience Fund. Via de veiling van de ETS-rechten kan daar 20 miljard euro (subsidies) bijkomen en vanuit de Europese landbouw- en cohesiefondsen nog eens ruim 34 miljard euro.
Of de EC met dit plan zal slagen in haar opzet hangt in sterke mate af van de bereidheid van de EU-lidstaten om de nodige investeringen te doen en de leningen, die het bulk uitmaken van de financiering, ook effectief aan te vragen.