Fit for 55: de Commissie bekent kleur
Iets meer dan een week na de ECB, maakte ook de Europese Commissie haar plannen rond de klimaattransitie bekend. Waar de ECB benadrukte dat zij niet in de “driver seat” zit, nam de Commissie resoluut het stuur om de Europese economieën naar een meer duurzaam en koolstof-neutraal nieuw normaal te leiden. ‘Fit for 55’ – zo heet de nieuwe strategie – omvat 13 wetsvoorstellen en heeft als doel om de netto broeikasgasemissies in de EU met 55% te verminderen tegen 2030 (t.o.v. het niveau van 1990) en naar nul terug te brengen tegen 2050.
Centraal in de aanpak van de Commissie staat het (stelselmatig) verhogen van de koolstofprijs. Maar de Commissie beseft zeer goed dat een prijsmechanisme niet voldoende (snel) resultaten levert. Daarom stelt ze ook bijkomende (emissie)beperkingen voor en/of nieuwe prikkels om innovatie te ondersteunen.
De voorstellen zetten in de eerste plaats in op een aanpassing van het emissiehandelssysteem van de EU (ETS). Dit systeem, dat de hoeveelheid uitstoot regelt en beperkt voor een aantal sectoren, wordt verstrakt (met minder emissierechten) en uitgebreid naar maritiem transport. Deze aanpassingen zullen op termijn de koolstofemissieprijs gevoelig verhogen voor de Europese industrie. Een nieuwe invoerbelasting (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) voor bepaalde producten moet oneerlijke concurrentie met niet-EU-bedrijven tegengaan en het vertrek van bedrijven uit de EU ( carbon leakage) vermijden. Voor de industrie (onder ETS) streeft de Commissie naar een uitstootreductie van 66% (t.o.v 2005).
Maar de Commissieplannen beperken zich niet tot de industrie. Ook transport en gebouwen (verwarming) – die verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de uitstoot maar niet onder ETS vallen - worden aangepakt via de invoer van een nieuw systeem van emissierechten. Brandstofprijzen zullen dus stijgen. Daarnaast worden ook strengere emissienormen opgelegd voor nieuwe voertuigen en er komt een uitrol van laadpaalinfrastructuur voor elektrische voertuigen. De facto betekent dit het einde van de verbrandingsmotor in de EU.
En dit brengt ons tot de achilleshiel van de Europese voorstellen: de ongelijke verdeling van de inspanning. Voor het opvangen van de sociale impact voorziet de Commissie een fonds van om en bij de 72 miljard euro. Maar het schoentje wringt mogelijk bij de verdeling van inspanningen tussen lidstaten waar de Commissie zich baseert op economische draagkracht en kostenefficiëntie (zie figuur 1). Dit zal ongetwijfeld leiden tot politieke spanningen tussen lidstaten en vele uren van nachtelijke vergaderingen.
Daarmee hebben we een klein deel van de sluier van de klimaatvoorstellen opgelicht. Slechts enkele voorstellen werden behandeld, vele anderen verdienen zeker ook aandacht. Denk maar aan het verhogen van de energie-efficiëntie, de vereiste van minimumnormen voor groene energie en koolstofopvang. Wordt vervolgd…