Renzi doet Italiaanse coalitie wankelen
Italië blonk nooit echt uit in het vormen van stabiele regeringen. In de afgelopen 60 jaar was er maar één coalitie die de reguliere termijn van vijf jaar uitzat. Dat gebeurde onder leiding van Berlusconi van 2001 tot 2006. En zelfs dat verliep toen niet rimpelloos, met het tijdelijk ontslag van Il Cavaliere in april 2005. Tradities zijn er om in ere te houden: bij de aanvang van 2021 is het opnieuw politiek hommeles in de laars.
Salvini’s Lega trok in 2019 de stekker uit de coalitie met de Vijfsterrenbeweging (5SM) van Di Maio. De regering Conte I was toen amper één jaar oud. De premier smeedde vervolgens een nieuw samenwerkingsverband Conte II met de Democratische Partij (PD) en een derde, uiterst kleine partij Vrij en Gelijk. De toenmalige PD-leider Matteo Renzi richtte kort daarna zijn eigen fractie op: Italia Viva. Renzi beloofde wel de coalitie te blijven steunen en zodoende van een werkbare meerderheid in het parlement te voorzien. De steun van Italia Viva is met andere woorden noodzakelijk en dat geeft de partij een disproportioneel grote hefboom in de besluitvorming. Een hefboom die Renzi besluit maximaal te gebruiken.
Italië is als een van de door het coronavirus hardst getroffen landen ook een van de grootste ontvangers van uitkeringen en leningen uit het Europese herstelfonds. Conte was aanvankelijk niet van plan om dat alles te spenderen. De van nature iets conservatievere technocraat vreest voor de geloofwaardigheid van het land dat al een bijzonder hoge overheidsschuld torst. Voor Renzi is dat een gemiste kans. De voormalige Italiaanse premier wil bovendien dat het land zich laaft aan de goedkope kredieten die het ESM ter beschikking stelt om bijkomend te kunnen investeren in de gezondheidszorg. Conte schaafde de initiële uitgavenplanning al bij naar de wensen van Renzi maar die laatste vindt dat voorlopig onvoldoende.
Waarom Renzi de politieke forcing voert, is onduidelijk. De eerstvolgende verkiezingen vinden (normaliter) pas plaats in 2023. Voor een verkiezingsstunt is het dus nog wat vroeg. Of stuurt hij aan op een vervroegde stembusslag? Onwaarschijnlijk, gegeven de povere resultaten van Italia Viva in de meest recente peilingen (rond 3%). Behalve een nieuwe coalitie onder Conte III of een nieuwe premier, is dat niettemin een reële mogelijkheid als Renzi later vandaag de politieke rugdekking intrekt. Dat zou het land op een bijzonder kwetsbaar moment terug in de politieke onzekerheid storten. Na de verkiezingen en daaropvolgende coalitievorming in 2018 zette de Italiaanse politiek de euro(stabiliteit) stevig onder druk. Dat had vooral te maken met het Europees scepticisme dat de uiteindelijke regering uitdroeg. Na Grexit en Brexit kwam het iets minder welluidende Itexit, weet u nog? Dat is nu wel anders en meteen de voornaamste reden waarom de euro zich vooralsnog weinig zorgen maakt. EUR/USD kaapte gisteren zonder al teveel moeite opnieuw de 1,22. Renzi’s demarche laat wél sporen na op Italiaanse activa. Nerveuze Italiaanse overheidsobligatiehouders bouwden de laatste dagen de portefeuilles af. De Italiaanse tienjaarsrente steeg in geen tijd met 12 basispunten, de kredietrisicopremie, het renteverschil met veilig Duits staatspapier, loopt op.