Dag van de brexit-reïncarnatie

Weinigen twijfelen aan de uitslag van de brexit-stemming vandaag in het House of Commons. Ondanks verwoede pogingen om brexiteers én remainers te overtuigen staat Theresa May zo goed als zeker een pijnlijke nederlaag te wachten. Haar brexit-deal met de EU27 kan allicht niet rekenen op een meerderheid in het parlement. Hoewel, in dit Shakespeareaanse drama van het hoogste niveau weet je nooit... De vraag is dus vooral ‘what’s next’. Even recapituleren. In principe kan May nogmaals een stemming organiseren na nieuwe onderhandelingen met de EU27. Ze kreeg hiervoor welgeteld 3 dagen tijd van het parlement. Dit is geen realistisch scenario, maar zou eerder de politieke doodsteek voor May betekenen. Tweede piste is dat de Labour-partij een motie van wantrouwen indient tegen de regering om nieuwe verkiezingen uit te lokken. Binnen de Conservatieve Partij, die onlangs zelf een mislukte poging ondernam om May naar huis te sturen, is daarvoor mogelijk steun. Men kan zich hiermee echter ook in eigen voet schieten, ook al omdat er niet dadelijk een nieuwe sterke leider klaarstaat om de Tories naar de verkiezingsstrijd te leiden. Het parlement bedong eerder het recht om zelf een nieuwe deal te onderhandelen met de EU, waarbij de regering de facto opzij wordt geschoven. Dit schijnbare summum van de democratie zou een dergelijke blamage zijn voor Premier May dat de kans groot is dat ze ermee ophoudt. Bovendien is het twijfelachtig dat het parlement wel in haar brexit-opdracht slaagt waardoor een kaakslag voor de democratie waarschijnlijker is. Eigenlijk blijven er maar twee opties over. Ofwel houdt May de eer aan zichzelf en stapt ze na de stemming vandaag op. Op z’n minst is het gezichtsverlies voor May en de Tories beperkt: sneuvelen na een moedig gevecht. Gegeven de resterende tijd tot eind maart 2019 krijgen we dan quasi zeker een no-deal brexit. Ofwel kiest May voor de vlucht vooruit en schrijft ze een nieuw brexit-referendum uit. De uitkomst van dat scenario is compleet onvoorspelbaar.

De reactie van de EU27 is cruciaal. Die hult zich tot nu in stilzwijgen. Het zou de zaken vergemakkelijken als de EU27 snel na de stemming vandaag van zich zou laten horen. Een opening richting snelle nieuwe onderhandelingen met Europese toegiften kan de zaak ontmijnen. Vraag is of de Europese Commissie de 27 lidstaten dan nog op één lijn kan houden. Een Europese knieval zou echter welkom zijn. Een teken van goodwill naar het Britse parlement om samen een oplossing te zoeken en, indien nodig, de deadline van einde maart vooruit te schuiven. Dat laatste vraagt Europese unanimiteit. Europa moet zich snel afvragen of een harde en stugge houding naar het VK zinvol is. Ja, het stuurt een signaal uit naar andere lidstaten waar sommigen van een EU-exit dromen. Ondertussen verslechteren de economische vooruitzichten in de EU wel, mede door de aanhoudende onzekerheid rond brexit. Die onzekerheid rekken of een no-deal brexit verhoogt enkel de economische kosten.

Allerbeste scenario blijft voor iedereen de hele brexit stopzetten. De Britten hebben die kaart in handen, na een uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Dit lijkt uitgesloten zonder tweede referendum. Een referendum blijft risicovol. Het remain-kamp staat sterker dan ooit in de peilingen, al kunnen de onbesliste kiezers het resultaat in alle richtingen sturen. Misschien kan Europa ook in dit scenario de balans doen overslaan. Waarom niet tegemoetkomen aan een reeks bezorgdheden van de Britten? Willen we bijvoorbeeld niet allemaal een minder bureaucratische en efficiëntere EU, met een coherent migratiebeleid en een versterkte interne markt? Er zijn meer zaken die ons binden dan scheiden.