Nuchtere wijsheid uit het noorden

Prinsjesdag betekent bij onze noorderburen de start van het nieuwe politieke jaar. De coronapandemie bepaalde dit jaar zowel het uiterlijk vertoon van deze hoogdag als de inhoud van de politieke agenda. Vooral de begroting (de Miljoenennota) en de bijhorende profetische woorden interesseren ons. De Nederlandse koning en regering wonden er geen doekjes om: de coronacrisis hakt in op de Nederlandse economie en samenleving en de gevolgen zijn verregaand en langdurig. Dat vertaalt zich in de Nederlandse realpolitiek in een begroting die naar nieuwe inkomsten zoekt en heel selectief en doelgericht economische stimulansen in stelling brengt. Een plan met een langetermijnvisie, met weinig toeters en bellen, en inclusief moeilijke beleidskeuzes.

Wat een contrast met België. Aan vage relance-ideeën geen tekort, maar weinig sporen van politieke daadkracht. En intussen tikt de klok. Ons economisch weefsel smeekt om een structurele aanpak die de huidige noodoplossingen overstijgen. De uitzonderlijke gezamenlijke oproep tot beleidsactie door werkgeversorganisaties en vakbonden vanuit de SERV is een noodoproep, een smeekbede aan het adres van onze beleidsmakers. Tijdelijke werkloosheid en kredietmoratoria zijn nuttige instrumenten om de schok op te vangen, maar zijn zinloos (en onbetaalbaar) om de economie fundamenteel te versterken en onze welvaart te bestendigen. Bovendien dreigt België (beperkte) Europese steun te mislopen als tegen midden oktober geen relanceplan bij de Europese Commissie wordt ingediend. Er is dus haast bij…

Het loont de moeite om inspiratie bij onze buren te gaan zoeken. Dat biedt als voordeel dat de eigen ideeën worden getoetst aan de best practises van onze voornaamste handelspartners. De wijsheid komt daarbij duidelijk uit het noorden, en niet uit de andere windstreken. Duitsland lanceerde eerder een ambitieus programma van 500 miljard euro. Dat is buitenproportioneel en totaal onevenaarbaar in België. Ook inhoudelijk lijkt het Duitse plan meer en meer op assertief economisch nationalisme: steun aan de nationale kroonjuwelen (autosector) om de Duitse industrie in zijn oude glorie te herstellen. Meer bescheiden lijkt het Franse stimulusplan van 100 miljard euro (waarvoor alvast 40 miljard euro Europees geld wordt geclaimd). Ook dat blinkt niet onmiddellijk uit in vernieuwing. Het is een allegaartje van belastingverminderingen voor bedrijven, publieke investeringen, sociale maatregelen en investeringen in de gezondheidszorg. En ook hier drijft chauvinisme boven: 15% van het bedrag gaat naar de Franse ruimtevaart, naast vele miljarden voor de luchtvaart- en autosector.

Het Nederlandse uitgangspunt is natuurlijk veel gunstiger met een gesaneerde begroting bij de aanvang van de coronacrisis, een volwaardige regering en een beperktere economische schade door de crisis tot op heden. Het nieuwe beleid volgt de internationale trend en zet meer in op investeringen en groei, zelfs als dat ten koste gaat van de begroting. Maar tegelijk worden duidelijke rode lijnen getrokken. Een terugkeer naar meer budgettaire discipline vanaf 2021 is voorzien (zie figuur). Bovendien zetten de investeringen in op prioriteiten en vernieuwing, zoals de vergroening van de economie, innovaties in KMO’s, de vergrijzing en hervormingen in de arbeidsmarkt. Zo wordt een Nationaal Groeifonds opgericht met een focus op 20-30 jaar met als doel kennis en innovatie te versterken en de infrastructuur te verbeteren. Aan de inkomstenzijde valt vooral de hogere (en groenere) belasting voor multinationals op. Die bijkomende belastingdruk is een duidelijk politiek antwoord aan multinationals die recent hun hoofdkwartier uit Nederland verplaatsten of die (te) excessief gebruik maken van fiscale gunstmaatregelen. Het hele plan leest als een doordacht geheel. Bovenal kan Nederland de opgebouwde buffers uit het verleden inzetten. Dit is een visitekaartje van een kleine, open economie die zich bewust is van de grote internationale uitdagingen. Een visitekaartje dat de ogen zal openen van internationale investeerders en vooral zal doen afwenden van België. Tijd om wakker te worden in het andere deel van de Lage Landen.