Duitsland begraaft de strijdbijl met ECB
De berg heeft een muis gebaard. En gelukkig maar. De Duitse minister van Financiën Scholz schrijft aan Kamervoorzitter Schäuble dat de Europese Centrale Bank voor de Duitse regering voldoet aan de eisen van het Duits grondwettelijk hof met betrekking tot een uitspraak over het aankoopprogramma van activa. Op 5 mei legden de rode toga’s uit Karlsruhe een deadline van drie maanden aan de ECB op om te bewijzen dat ze grondig haar huiswerk deed voor de intrede van het Public Sector Purchase Programme in 2015. Vooral de eventuele disproportionaliteit (omvang) en het “tijdelijk” karakter stonden ter discussie. De teller van PSPP staat na vijf jaren op meer dan €2200 miljard. De uitspraak was des te opvallender omdat het Europese grondwettelijk hof eerder oordeelde dat de ECB haar boekje niet te buiten was gegaan. Over de doos van Pandora die het Duitse hof zo opende (nationale parlementen die Europese rechtspraak kunnen in vraag stellen) gaan we het vandaag niet hebben. Zonder afdoend antwoord van de ECB zou de Duitse Bundesbank uitgesloten worden van het opkopen van overheidsobligaties.
De voorbije weken werd er intensief gelobbyd tussen Frankfurt en Berlijn. Om te beginnen gaf de ECB de notulen vrij van de vergaderingen in de aanloop naar de PSPP-beslissing in maart 2015. Daarnaast toonden de notulen van de meest recente beleidsvergadering een uitgebreid debat over de voor- en nadelen van het uiterst soepele monetaire beleid. Ten slotte beantwoordde ECB-topvrouw Lagarde een parlementaire vraag van Sven Simon over de aanpak van de centrale bank. Eerst controleerde de ECB de effectiviteit van haar genomen maatregelen. Daarna bracht ze de efficiëntie onder de loep. Konden we hetzelfde bereiken met minder middelen of minder negatieve bijeffecten? Ten slotte volgende een (marginale) kosten-batenanalyse. De algemene teneur klonk dat de marginale baten tot nu toe veel groter waren dan de marginale kosten van de uitzonderlijke maatregelen. Op termijn kan niet uitgesloten worden dat de balans omslaat. Bij de negatieve bijeffecten van het negatieve/lage rentebeleid denken we aan de incentive om meer/teveel risico te nemen op zoek naar rendement, gedupeerde spaarders of een inefficiënt monetair transmissiemechanisme dat de kredietverlening naar de reële economie belemmert. De centrale bank herneemt haar analyse op regelmatige tijdstippen om de vermijden dat het kantelpunt bereikt wordt.
De markten hebben na de schrikreactie begin mei amper wakker gelegen van dit zwaard van Damocles. Ze hadden andere varkentjes te wassen. Het verklaart waarom er vanochtend weinig hoerastemming te zien is in bijvoorbeeld de euro, de Europese rentes of de Europese beurzen. Kredietrisicopremies tov Duitsland wijzigen amper. Langs Europese kant is de volgende belangrijke afspraak de geplande top op 17-18 juli waarop Duits Bondskanselier Merkel hoopt de plooien glad te strijken voor het Europese relancevoorstel, inclusief fiscale steun voor de hardst getroffen lidstaten.
Mathias Van der Jeugt, KBC Marktenzaal