Begrotingsbeleid: flexibel, maar ook snel?
De versomberende economische vooruitzichten brengen de rol van de economische politiek in de economie helemaal op het voorplan. De centrale bankiers lieten snel verstaan dat zij klaar staan om de economie te ondersteunen. In de VS zette de Fed de daad al bij het woord door eind juli de beleidsrente te verlagen. ECB-voorzitter Draghi laat geen kans onbenut om duidelijk te maken dat ook de ECB klaarstaat. Maar zijn verhaal klinkt toch een beetje genuanceerder. In één adem wijst hij ook op de rol van het begrotingsbeleid als de economie verder zou verzwakken.
De vraag rijst inderdaad of een nóg soepeler monetair beleid in de eurozone meer zoden aan de dijk zou zetten. In tegenstelling tot de Fed heeft de ECB in de voorbije jaren haar rente nog niet verhoogd. De rente staat nog steeds op een historisch dieptepunt. Heeft een verdere verlaging dan zin? Monetair beleid wordt soms wel eens vergeleken met een touw. Je kan daarmee een kar die te snel rijdt afremmen, maar het is nutteloos om een stilstaande kar er mee voort te duwen. Een centrale bank kan met renteverhogingen de economische groei wel afremmen, maar over de effectiviteit om via renteverlagingen de groei aan te zwengelen bestaan twijfels. Ongetwijfeld is het geloof van Draghi in de kracht van de monetaire politiek veel groter. Maar zijn verwijzing naar de rol van het budgettaire beleid laat misschien toch enige terechte twijfel vermoeden.
Ook over de effectiviteit van een budgettaire stimulering kan worden gediscussieerd. Vaak komt ze te laat, heeft ze een verkeerde focus en wordt ze niet snel genoeg teruggeschroefd. In de EU moet ze bovendien rekening houden met de begrotingsregels en het grote verschil qua niveau en recente dynamiek van de overheidsschuld tussen de verschillende landen. Vaak zijn het landen met nauwelijks budgettaire ruimte, zoals Italië, die maar al te gretig hun begrotingsbeleid willen versoepelen. Stimulering dreigt hen snel in conflict te brengen met de Europese begrotingsregels. Door die flexibel toe te passen heeft de uittredende Europese Commissie (EC) in de voorbije jaren al te grote confrontaties met regeringen vermeden. Ursula von der Leyen liet al meteen na haar aanduiding als nieuwe EC-voorzitter verstaan dat ze die flexibiliteit maximaal zal blijven toepassen. Het soepele beleid van de ECB zal ondertussen helpen voorkomen dat de financiële markten te veel flexibiliteit afstraffen.
Maar echt soelaas voor de Europese conjunctuur kan maar komen van een budgettaire stimulering in een grote economie mét budgettaire ruimte. Alle ogen zijn daarmee op Duitsland gericht. Dat land heeft budgettaire ruimte zat, maar gelijktijdig een sterke politieke afkeur voor begrotingstekorten. Komt hierin verandering en hoe snel zal dat gebeuren? Het feit dat de groeivertraging in de eurozone in sterke mate het gevolg is van de recessie in de Duitse verwerkende nijverheid kan de zaken bespoedigen. Vast staat dat de snelheid waarmee de Duitse opvattingen over het begrotingsbeleid zullen evolueren zullen bepalen of Draghi’s vraag om hulp van het begrotingsbeleid een beduidend antwoord zal krijgen. Commentaren van kanselier Merkel en minister van Financiën Scholz suggereerden het voorbije weekend dat er ruimte is voor fiscale stimulus als Duitsland in een recessie belandt. Het tweedekwartaalgroeicijfer (-0.1% kw/kw) was alvast negatief…
Lieven Noppe, Senior Economist KBC Group