E-commerce: de laatste kilometer telt
E-commerce is al enkele jaren in opmars in België. Met dit succes namen ook de leveringen aan huis toe. Vanuit een duurzaamheidsperspectief zijn die evenwel niet altijd een goede optie, onder meer omdat de laatste kilometers tot aan de deur van de consument erg vervuilende kilometers zijn. Het is dus belangrijk om na te denken over duurzamere alternatieven of over het sensibiliseren van de consument. Ten slotte blijft ook de fysieke winkel voor sommige producten een waardevolle optie.
E-commerce steeds populairder
E-commerce wint fors aan populariteit in België. Al enige tijd neemt het volume aan onlinebestellingen sterker toe dan de aankopen in fysieke winkels. Volgens de E-commerce Barometer van The House of Marketing realiseerden Belgische webshops in 2019 een omzet van 8,2 miljard euro met 85 miljoen transacties, een stijging van respectievelijk 17% en 22% tegenover het jaar ervoor. Ter vergelijking: in buurland Nederland bedroeg de omzetstijging in 2019 slechts 7% (Thuiswinkel Markt Monitor 2019). Dit verschil in groeicijfers is vooral te wijten aan het feit dat onze noorderburen het digitale winkelpad al langer bewandelen. In absolute cijfers ligt de totale omzet uit e-commerce dan ook een stuk hoger in Nederland (26 miljard euro in 2019). Maar België is dus aan een inhaalbeweging bezig. Voorlopige cijfers voor 2020 tonen dat de coronacrisis de e-commercetrend nog heeft versterkt. Door de tijdelijke lockdown van fysieke winkels en de angst voor besmetting met het virus hebben veel nieuwe consumenten de weg naar online-winkelen gevonden. Volgens de BeCommerce Market Monitor stegen de uitgaven aan producten online met 33% in de eerste jaarhelft van 2020. Ook het aantal aankopen van producten online piekte in die periode op een nooit eerder gezien totaal van 59,1 miljoen. De kans is groot dat de e-commerce cijfers voor producten wat zullen terugvallen nu fysieke winkels opnieuw open zijn. Maar algemeen wordt toch aangenomen dat er een blijvende impact zal zijn van de coronacrisis op de onlineverkoop van producten. Voor de verkoop van diensten via het internet was de balans in de eerste jaarhelft minder positief, maar dat had vooral te maken met de felle terugval in de verkoop van tickets voor attracties en evenementen en de verkoop van reizen.
De gevolgen van de toenemende populariteit van e-commerce zijn ook merkbaar in het straatbeeld. Witte en andere bestelwagens waren de voorbije maanden alomtegenwoordig op de wegen (soms ‘camionettisering’ genoemd). Zowat 63% van alle e-commerce bestellingen worden immers aan huis geleverd volgens het E-Commerce rapport van Comeos uit 2019 (zie figuur 1).
Laatste kilometer = dure kilometer
Vanuit milieuoogpunt verdient de groei van e-commerce in coronatijden daarom ruimere aandacht. De laatste kilometers van het leveringstraject, de zogenoemde last miles, zijn niet alleen de meest dure maar vaak ook de meest vervuilende. In de stedelijke context spelen factoren als congestie, geluidsoverlast en luchtvervuiling een grotere rol, terwijl in de landelijke context lange afstanden doorwegen.
Je kan argumenteren dat de laatste kilometer sowieso moet worden gereden, hetzij door de leverancier hetzij door de consument die het pakket afhaalt in een distributiepunt. Toch zijn er redenen waarom leveringen aan huis slecht scoren op het vlak van duurzaamheid. Eerst en vooral zijn er de mislukte leverpogingen. Eenzelfde traject van laatste kilometers moet op deze manier meermaals worden afgelegd. Tijdens de coronacrisis stelde dit probleem zich waarschijnlijk minder omdat veel consumenten van thuis uit werkten of tijdelijk werkloos waren. In normale tijden zorgen mislukte leverpogingen evenwel voor veel extra gereden kilometers.
Daarnaast worden de laatste kilometers, net als de andere kilometers, door de meeste koeriersbedrijven afgelegd met relatief vervuilende bestelwagens. Indien er gewerkt wordt met centrale distributiepunten, bijvoorbeeld afhaling in krantenwinkels of postkantoren, worden de laatste kilometers vaker op een minder vervuilende manier afgelegd, bijvoorbeeld met de fiets of te voet. Uit het Onderzoek Verplaatsingsgedrag van 2018-2019 van het Instituut Voor Mobiliteit blijkt immers dat zowat de helft van de verplaatsingen van minder dan 5 kilometer naar winkels, te voet of met de fiets gedaan worden in Vlaanderen. Bovendien kan de consument de afhaling, met welk vervoermiddel dan ook, vaak combineren met een andere activiteit, zeker wanneer de distributiepunten zich in de buurt van supermarkten of een andere druk bezochte plek bevinden.
Alternatieven het overwegen waard
Op de regel dat koeriersbedrijven de volledige afstand afleggen met meer vervuilende vervoersmiddelen zijn er steeds meer uitzonderingen. In steden wordt geëxperimenteerd met elektrische bakfietsen en met de vooruitgang op vlak van elektrische wagens komt er ook een milieuvriendelijkere manier van leveren beschikbaar voor buiten de steden. In de toekomst zullen hier mogelijk ook leveringen via drones op grote schaal en 3D-printopties bijkomen. Maar voor het zover is, kan de consument heel wat doen om duurzamer te winkelen.
Zoals reeds aangegeven kan je er als consument vaak voor kiezen om de levering niet thuis maar in een distributiepunt in de buurt of op het werk te laten toekomen. Uit scenarioanalyses van de vakgroep computerwetenschappen van de KU Leuven in 2016 bleek dat indien 75% van de leveringen via afhaalpunten zou gebeuren, de kost en de voetafdruk van ‘the last mile’ met 60 tot 80% zou verminderen. Cruciale elementen om de consument te overtuigen hiervoor te kiezen zijn de ontsluiting van het netwerk van afhaalpunten en ruime openingsuren. Het leveringsproces in distributiepunten zou bovendien verder kunnen worden geoptimaliseerd door, waar mogelijk, af te stappen van snelle leveringsopties zoals leveringen op dezelfde of volgende dag.
Ook webwinkels kunnen hun steentje bijdragen om de consument te overhalen voor duurzamere leveringsopties te gaan. Vaak zijn de leveringsprijzen hetzelfde voor thuislevering en levering via een afhaalpunt. Indien thuislevering duurder zou worden gemaakt dan de alternatieve leveringsopties, zou dit het aandeel van de thuisleveringen kunnen verminderen aangezien e-shoppers typisch prijsgevoelig zijn. Ook kan worden ingezet op het informeren en sensibiliseren van de consument, bijvoorbeeld door bij de verschillende leveringsopties een CO2-impact aan te geven.
Ook fysiek winkelen heeft zijn voordelen
Ten slotte is er nog de problematiek van het veelvuldig terugsturen van bestelde items. Indien de consument bestellingen blijft doen en terugsturen tot het aangekochte item aan de eisen voldoet, of indien hij/zij frequent en in grote hoeveelheden goederen terugstuurt neemt de milieu-impact van e-commerce toe. In deze gevallen kan winkelen in fysieke winkels een betere oplossing zijn vanuit een duurzaamheidsoogpunt. In fysieke winkels kunnen aankopen, zoals kledingstukken, immers meteen worden gepast waardoor terugzendingen vermeden worden. Daarnaast kan de consument zoveel items bezichtigen of passen als hij/zij wil binnen één winkel zonder dat er hiervoor extra verplaatsingen nodig zijn. Om tot in de winkel te geraken is weliswaar ook een verplaatsing nodig, maar daar staat tegenover dat winkels zich meestal in clusters bevinden (winkelstraten, shopping centra,…) waardoor de consument makkelijk producten kan vergelijken tussen winkels en meerdere aankopen kan combineren. Ook kan de afstand naar de winkel in heel wat gevallen worden afgelegd op duurzame wijze, zoals te voet, met de fiets of het openbaar vervoer. Bijkomend voordeel: fysieke winkels hebben het de voorbije maanden erg zwaar te verduren gehad en zullen de consument met open armen (en mondmasker) ontvangen.