EU-koolstofgrenscorrectie: met of zonder de anderen
De EU lanceerde recent haar voorstel om een grensbelasting op koolstof (Carbon Border Adjustment Mechanimse of CBAM) in te voeren. De EU voorziet hiervoor een transitieperiode vanaf 2023 en wil overgaan tot de volledige implementatie in 2026. Momenteel focust het voorstel op goederen waarvoor het risico op koolstoflekkage groot is. Het voorstel krijgt evenwel tegenwind uit een weinig verrassende hoek, namelijk van enkele belangrijke handelspartners van de EU. Er wordt zelfs al gedreigd om een geschil te openen bij de Wereldhandelsorganisatie. Zo ver is het evenwel nog niet. Het voorstel moet immers eerst nog onderhandeld en goedgekeurd worden door de beleidsorganen van de EU zelf. In tussentijd wil de EU vooral een dialoog opstarten met haar handelspartners. Er is immers ruimte voorzien in het voorstel om vrijgesteld te worden van de grenscorrectie, namelijk als derde landen zélf een koolstofprijsmechanisme invoeren. Samenwerken kan dus, maar de EU maakt duidelijk dat het de strijd aangaat tegen de klimaatverandering. Met of zonder de andere landen.
Met haar fit-for-55 plan maakt de EU een duidelijk statement: het wil een voortrekker zijn op het vlak van klimaatregelgeving. Onder meer door een steeds hogere prijs te plakken op de uitstoot van broeikasgassen zoals koolstofdioxide. En ze heeft goede redenen om dit te doen. De wetenschappelijke wereld is het er immers over eens: wachten om actie te ondernemen is geen optie. Dit werd nogmaals bevestigd in augustus toen de IPCC een verpletterende samenvatting publiceerde van de bestaande wetenschappelijke literatuur rond klimaatverandering. De EU is al enige tijd een van de belangrijkste spelers op het wereldtoneel die de tenen in het stijgende water steekt.
Het is evenwel niet vanzelfsprekend om deze een voortrekkersrol alleen te blijven opnemen. Een belangrijk nadeel is dat de kans op koolstoflekkage hierdoor toeneemt. Koolstoflekkage is de verplaatsing van de koolstofintensieve productie van bedrijven in de EU naar landen waar de normen lakser zijn en de vervanging van EU-producten door koolstofintensievere producten uit het buitenland. Op die manier kan koolstoflekkage de klimaatinspanningen van de EU teniet doen en brengt het bovendien de concurrentiepositie van EU-bedrijven in gevaar.
Koolstofgrensbelasting
Daarom heeft de EU het mechanisme voor koolstofcorrectie (Carbon Border Adjustment Mechanism - CBAM) aan de grenzen voorgesteld. Dit houdt in dat er voor ingevoerde producten koolstofcertificaten gekocht moeten worden die overeenstemmen met de koolstofprijs die betaald zou zijn als de goederen volgens de EU-regels geproduceerd werden. Kan een producent aantonen dat hij reeds een koolstofprijs betaald heeft, dan wordt deze kost in mindering gebracht. Zo moet het mechanisme zorgen voor een gelijktrekking tussen de koolstofprijs van EU-producten en ingevoerde producten. In eerste instantie zal het aantal CBAM-goederen beperkt zijn tot goederen met een hoog lekkage-risico. Het gaat meer bepaald om cement, ijzer en staal, aluminium, meststoffen en elektriciteit.
Geimpacteerden
Om een ruwe inschatting te maken van de landen die het meest geaffecteerd zullen zijn door de CBAM, bekijken we de OESO-data die de hoeveelheid CO2 in de bruto uitvoer naar de EU28 weergeven. We filteren vervolgens op de categorieën die de CBAM-producten omvatten.[1] Uit deze ruwe analyse blijkt dat Rusland en China veruit de grootste uitvoerders van CO2 in CBAM-goederen naar de EU28 zijn. Zij zullen bijgevolg het meest invloed ondervinden van de nieuwe regelgeving.
Pad van de samenwerking
Er zijn nog veel hindernissen te nemen voor de grenscorrectie effectief ingevoerd kan worden. Enerzijds moet er nog uitgebreid gedebatteerd en gestemd worden binnen de EU over het fit-for-55 voorstel. Het is zeer waarschijnlijk dat het uiteindelijke goedgekeurde akkoord nog zal afwijken van het voorstel. Anderzijds hebben veel handelspartners van de EU zich al uitgesproken tegen de CBAM. Ze verwijten de EU protectionistische maatregelen te nemen onder het mom van klimaatbeleid. Het is dan ook waarschijnlijk dat de regeling aangevochten zal worden bij de Wereldhandelsorganisatie. Ook andere vergeldingsmaatregelen vallen niet uit te sluiten. Denk maar aan het tegenhouden van containers bij de grens tot de goederen erin vervallen zijn, een tactiek die China eerder toepaste als pestmaatregel tegen buitenlandse bedrijven naar aanleiding van politieke spanningen.
Om bittere confrontaties te vermijden is het een betere strategie voor de EU om te streven naar samenwerking. Temeer omdat de hele wereld in dezelfde klimaatboot zit. Emissies stoppen immers niet aan de landsgrenzen. Het CBAM-voorstel voorziet daarom in mogelijkheden om allianties aan te gaan met derde landen, op voorwaarde dat zij gelijkaardige koolstolprijsmechanismen in het leven roepen. De voorkeur van de EU ligt dus duidelijk bij samenwerking, met als belangrijke noot dat de EU ook zal doorzetten als de rest niet volgt.
[1] Mining and quarrying (D05T09), Chemicals and non-metallic mineral products (D19T23), Basic metals and fabricated metal products (D24T25) en Electricity, gas, water supply, sewerage, waste and remediation services (D35T39).