Amerikaanse terugtrekking uit NAFTA zou geen verstandige beslissing zijn

Al voor President Trump werd verkozen, sprak hij zijn ongenoegen uit over de huidige vorm van de Noord-Amerikaanse vrijhandelsovereenkomst (NAFTA) tussen de VS, Canada en Mexico. Bijgevolg zijn de heronderhandelingen snel van start gegaan. De algemene stemming in deze onderhandelingen is recent verslechterd en de bezorgdheid over de terugtrekking van de VS uit NAFTA is groter geworden. Het beëindigen van de handelsovereenkomst zou echter de verkeerde beslissing zijn voor de Amerikaanse economie. De gevolgen van NAFTA waren weliswaar niet allemaal positief, maar de voordelen van de handelsovereenkomst kwamen de hele economie ten goede. Bovendien zou vooral Mexico in het kader van een vijandige handelsrelatie de mogelijkheid hebben voor vergeldingsacties tegen de VS.

De Noord-Amerikaanse vrijhandelsovereenkomst (NAFTA) tussen de VS, Canada en Mexico trad in 1994 in werking. Het luidde een periode in van toenemende handels- en financiële stromen tussen de drie landen. De steun van de huidige Amerikaanse regering voor NAFTA is evenwel vrij beperkt. Al tijdens de verkiezingscampagne uitte Trump zijn ongenoegen over NAFTA. Trump vermeldt meestal het banenverlies als gevolg van NAFTA - volgens sommige schattingen zo’n 600.000 - als belangrijkste argument. Niet onverwacht vond de eerste heronderhandelingsronde al in augustus van dit jaar plaats. Hoewel de retoriek van Trump rond NAFTA niet altijd even diplomatisch was, is de essentie ervan - namelijk het aanpassen van de details van de 23-jarige overeenkomst - minder controversieel. Sinds de ondertekening van de overeenkomst is de wereldeconomie sterk veranderd. Zo was er 23 jaar geleden van e-commerce nog geen sprake. Een modernisering van NAFTA lijkt dus niet zo vreemd. Het onderhandelingsteam van de VS wil evenwel veel verder gaan dan alleen een upgrade. Ze streven naar een ‘eerlijke’ overeenkomst die jobs terugbrengt en het handelstekort van de VS vermindert. Op de website van het Witte Huis staat zelfs dat als de onderhandelingspartners zo’n heronderhandeling weigeren, de president van de VS hen op de hoogte zal brengen van de Amerikaanse terugtrekking uit NAFTA. Dat laatste is recent waarschijnlijker geworden. Vandaag begint de vijfde onderhandelingsronde. Hoewel de sfeer bij eerdere rondes relatief constructief was, werd de vierde ronde gekenmerkt door veel onenigheid. De belangrijkste reden waren nieuwe eisen van de VS die onaanvaardbaar waren voor de Mexicaanse en Canadese regering. De onredelijke verzoeken van de VS kunnen slechts een onderhandelingstactiek zijn. Men zou ze echter ook kunnen interpreteren als een manier om Mexico en Canada ertoe aan te zetten de onderhandelingstafel te verlaten. Zo zouden zij verantwoordelijk lijken voor de gefaalde onderhandelingen. Sabotage van de onderhandelingen lijkt ons evenwel geen verstandige beslissing. Ook de Amerikaanse economie zou immers slechter af zijn zonder NAFTA.

Zoals gezegd waren de gevolgen van NAFTA niet uitsluitend positief. Naast het verlies van jobs - voornamelijk in de autoindustrie - nam het Amerikaanse handelstekort met Mexico sterk toe. Dit betekent echter niet dat het einde van NAFTA deze trends zou omkeren. Het terugbrengen van verloren jobs naar de VS is immers niet zo evident als Trump beweert. Bovendien blijkt uit studies dat sommige van de negatieve economische effecten zich zelfs zonder NAFTA hadden kunnen voordoen. Bovendien was de negatieve impact sterk geconcentreerd in specifieke sectoren, terwijl de voordelen van de overeenkomst de hele economie ten goede kwamen. Grotere exportaandelen, toegenomen efficiëntie en lagere prijzen zijn gunstig voor alle Amerikanen. Merk op dat het einde van NAFTA niet betekent dat de handelsstromen zullen instorten en dat alle positieve effecten onmiddellijk teniet zullen worden gedaan.

Het einde van NAFTA zou echter nog andere ongunstige gevolgen hebben. Waarschijnlijk zullen de Mexicaanse peso en Canadese dollar ten opzichte van de Amerikaanse dollar sterk depreciëren. Dit zou nadelig zijn voor Amerikaanse uitvoerders. Bovendien kan de onzekerheid over het potentiële nieuwe handelskader wegen op de productie in de VS en de binnenlandse en buitenlandse investeringen. Ook en vooral op langere termijn is het niet in het belang van de Amerikaanse economie om zich terug te trekken uit NAFTA. De handel zou terugvallen op het most favoured nation (MFN) principe van de Wereldhandelsorganisatie (WHO). Deze MFN-tarieven zijn de tarieven die WHO-leden opleggen op invoer uit andere WHO landen waarmee zij geen handelsovereenkomst hebben. Aangezien Canada en de VS al vóór NAFTA een handelsakkoord hadden, zouden de MFN-tarieven enkel van toepassing zijn op de handel met Mexico. Het gemiddelde MFN-tarief in de VS bedraagt 3,5%, terwijl het in Mexico op 7% ligt (figuur 1). De Amerikaanse bedrijven die producten naar Mexico uitvoeren, zouden dus te maken krijgen met een grotere tariefverhoging dan Mexicaanse ondernemingen die naar de VS uitvoeren. Het gemiddelde tarief zou vrij beperkt zijn, maar grote verschillen tussen goederen zouden de handelskost voor bepaalde producten (bv. landbouwproducten) sterk doen stijgen.

Bovendien zijn in de context van vijandige handelsrelaties vergeldingsmaatregelen mogelijk. Daarom is het belangrijk ook de gebonden tarieven (bound tariffs) te bekijken. Deze tarieven zijn het maximumtarief dat een land kan toepassen zonder de WTO-regels te schenden. Het gemiddelde gebonden tarief voor de VS is ruwweg gelijk aan het MFN-tarief. Zonder WTO regels te schenden, kan de VS zijn tarieven dus nauwelijks verhogen. Het gebonden tarief voor Mexico ligt daarentegen veel hoger dan het MFN-tarief en bedraagt meer dan 36%. De mogelijke tariefverhogingen waarmee Amerikaanse exporteurs in Mexico worden geconfronteerd, kunnen dus erg groot zijn (figuur 1). Volgens WTO-regels zou Mexico, indien het zijn tarieven verhoogt tot de gebonden tarieven, verplicht zijn dit tarief in rekening te brengen aan al de handelspartners waarmee het geen handelsakkoord heeft. Aangezien Mexico echter betrokken is in negentien handelsakkoorden, is een groot deel van zijn invoer tariefvrij. Dit impliceert dat Mexico de tarieven zou kunnen verhogen op producten afkomstig van partners waarmee het een handelsakkoord heeft om zo tegen de VS represailles te nemen. Bepaalde Amerikaanse sectoren zijn bijzonder kwetsbaar voor zo’n Mexicaanse tariefverhogingen. Het Mexicaanse gebonden tarief voor bijvoorbeeld staal bedraagt 35%. Zulke tariefverhoging zou de Amerikaanse staalproducenten hard treffen, aangezien Mexico nog steeds staal van elders zou kunnen invoeren zonder hogere handelskosten. Kortom, als NAFTA te einde komt, zou Mexico ruim de mogelijkheid hebben voor vergeldingsacties. De VS zou dan geen soortgelijke maatregelen kunnen nemen. Andere handelsbeschermende acties (bv. antidumping maatregelen) zouden wel een optie blijven.

Een terugtrekking van de VS uit NAFTA is evenwel nog niet zeker. Als president Trump toch tot dat besluit komt, zou dit het begin kunnen betekenen van een extremere protectionistische houding ten opzichte van alle internationale handel. Deze trend zou niet enkel schadelijk zijn voor de VS, maar ook voor de hele wereldeconomie.