Robotchirurgie: investeren in de joysticks van de zorg

Chirurgie is mensenwerk, toch? Hoe kan een robot ooit een operatie op een mens uitvoeren? Wat 20 jaar geleden nog sciencefiction was, wordt in toenemende mate werkelijkheid. Medische technologie maakt gigantische sprongen voorwaarts. En dus is inzetten op robotisering meer dan een vrijblijvende keuze, zelfs een cruciale schakel in het toekomstbestendig maken van de zorg. AI accentueert die trend.

Liesbeth Van Rompay, Thematic Portfolio Manager KBC Asset Management

De eerste chirurgische robot, de PUMA 560, werd in 1985 ingezet bij een hersenbiopsie, een procedure onderhevig aan fouten als gevolg van handtrillingen tijdens het plaatsen van de naald. Een robot trilt niet. En daarmee was één van de belangrijkste voordelen een feit. Sindsdien hebben chirurgische robots een revolutie teweeggebracht wat betreft minimaal invasieve procedures. Chirurgische instrumenten kunnen uitzonderlijk nauwkeurig worden bediend, zelfs met beperkte ruimte. Enkel een kleine incisie is vereist.

“Complexe operaties vergen van chirurgen een uiterste concentratie, vaak uren na mekaar en in een oncomfortabele houding”, stelt Liesbeth Van Rompay, Thematic Portfolio Manager bij KBC Asset Management. “De inzet van een chirurgische robot verhoogt niet alleen de concentratie, maar ook het uithoudingsvermogen van de arts. Je kan als chirurg zelf je rustmomenten uitkiezen door letterlijk de joysticks in de console even los te laten. Bij een klassieke ingreep, met een klem in de ene hand en een medisch instrument in de andere, kan je uiteraard niet zomaar lossen. Geavanceerde visualisatietechnieken, zoals high-definition 3D-beeldvorming en augmented reality maken het bovendien mogelijk voor de chirurg om ingewikkelde anatomische structuren duidelijker te visualiseren.”

Liesbeth Van Rompay, Thematic Portfolio Manager KBC Asset Management

“Ook de hersteltijd voor de patiënt is korter”, vult Van Rompay aan. “Er treden minder complicaties en dus ook hersteloperaties op, waardoor robotchirurgie niet alleen minder belastend is voor de patiënt, maar er ook voor zorgt dat de ziekenhuisopnames korter zijn. Een cruciaal iets in het beheer van de patiëntenstroom en dus ook de efficiëntie van een ziekenhuis.”

“Zwart-wit gesteld kan je bij robotchirurgie 2 grote werven onderscheiden”, zegt Van Rompay. “De werf van de zachte weefsels en die van de harde weefsels. Eigenlijk zijn onze botten de enige echt harde dingen in ons lichaam. Bij zachte weefsels moet je denken aan organen, zoals longen, darmen en nieren. Orthopedische ingrepen richten zich op ons bewegingsapparaat, waaronder botten en gewrichten. Denk aan een knie- of een heupprothese. De algemene chirurgie, met meer en bredere specialisaties, richt zich op de zachte weefsels. Denk aan urologische of gynaecologische ingrepen, het verwijderen van een galblaas of het wegsnijden van kankerweefsel.”

 “De Da Vinci-robot van het Amerikaanse Intuitive Surgical is het meest geavanceerde systeem binnen de werf van de zachte weefsels”, aldus Van Rompay. “Het bedrijf zet wereldwijd de standaard binnen wat we noemen het soft tissue robotic system.” In 2000 lanceerde Intuitive Surgical het eerste da Vinci-systeem. De mogelijkheden werden uitgebreid en in 2006 volgde de da Vinci S, hun robot van de tweede generatie. Naarmate de technologie steeds beter werd, zagen ook volgende generaties zoals de da Vinci Si, X, Xi en SP het levenslicht. “Intuitive Surgical brengt ook hele specifieke robots op de markt”, vult Van Rompay aan. “In 2019, met de lancering van Ion, bracht het bedrijf een robotondersteunend bronchoscopiesysteem op de markt, ontworpen om de biopsie van verdachte longknobbeltjes te verbeteren. Longkanker kan op die manier eerder opgespoord worden.”

Liesbeth Van Rompay, Thematic Portfolio Manager KBC Asset Management

“In maart dit jaar keurde het Amerikaanse federale voedsel- en geneesmiddelenagentschap de da Vinci 5 goed”, vult Van Rompay aan. “De da Vinci 5 heeft niet alleen meer rekenkracht dan zijn voorgangers, het is ook de eerste in zijn soort met een Force Feedback-technologie. Dat laatste was één van de grootste uitdagingen bij de inzet van robots: als chirurg voelde je niet echt wat je deed, waardoor je het visueel moest compenseren. Neem het voorbeeld van hechtingen aantrekken. Doordat je niet kon voelen hoe hard je aan de draadjes trok, moest je kijken hoe het weefsel daarop reageerde en op basis daarvan bijsturen. Die force feedback, of kracht-terugkoppeling op gevoel, is zo natuurlijk aanwezig bij het bewegen van ons lichaam dat we het ons lastig kunnen voorstellen dat ze er niet is.”

Binnen het segment van de orthopedische chirurgie speelt het MAKO-systeem van het Amerikaanse bedrijf Stryker een toonaangevende rol. Het MAKO- ysteem is goed voor zo’n 60% van de knie- en zo’n 30% van de heupoperaties in Amerika. 

Liesbeth Van Rompay, Thematic Portfolio Manager KBC Asset Management

“De initiële investering is niet de enige uitdaging”, vult Van Rompay aan. Ook de complexiteit van zowel de techniek als de regelgeving is een issue. Er is de nood aan gepaste trainingsprogramma’s, om artsen uit te rusten met de nodige skills zodat ze de potentiële voordelen van chirurgische robots kunnen maximaliseren.” 

De groei binnen robotchirurgie wordt aangedreven door een aantal wereldwijde trends. Niet enkel technologische innovatie, maar ook vergrijzing ondersteunt de groeivooruitzichten voor de sector.  “We worden met z’n allen steeds ouder”, stelt Van Rompay. “En onze levensstijl verandert. Dat brengt automatisch een stijging in de gezondheidsuitgaven en dus ook in chirurgische ingrepen met zich mee.” Bovendien zien we een stijgend tekort aan zorgpersoneel over de hele wereld. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie stevenen we in 2030 af op een tekort van maar liefst 10 miljoen werknemers in de gezondheidszorg. “Ons zorgsysteem is overbelast”, benadrukt Van Rompay. “Robots in de zorg, en chirurgische robots meer specifiek, kunnen artsen ondersteunen door tijdens een operatie eenvoudige en routinematige taken over te nemen. Artsen kunnen zich dan concentreren op de kritieke fasen van de operatie en beslissingen van een hogere kwaliteit nemen.”

Marktspelers concurreren op basis van factoren zoals productkwaliteit, innovatie, service en prijsstrategieën. “De extreem positieve reactie van chirurgen op de da Vinci 5 versterkt de overtuiging dat de nieuwste operatierobot de substantiële technologische voorsprong van Intuitive Surgical nog zal vergroten. Andere spelers, zoals een Johnson & Johnson of een Medtronic, zullen met hun robotsystemen naar alle waarschijnlijkheid onderling concurreren op prijs en marktaandeel in de niche markten . De Mazor-robot van Medtronic, bijvoorbeeld, wordt vooral ingezet voor neuro- en wervelkolomchirurgie.”

Gaan we binnenkort - dankzij de integratie van AI en machine learning - naar autonome robotchirurgie? “Chirurgische autonome robotsystemen bevinden zich nog in de experimentele fase”, zegt Van Rompay. “Maar met STAR, bijvoorbeeld, werd reeds een opmerkelijk succes geboekt in pre-klinische fase. ” 

Liesbeth Van Rompay, Thematic Portfolio Manager KBC Asset Management

STAR staat voor Smart Tissue Autonomous Robot, ontwikkeld aan de Amerikaanse Johns Hopkins Universiteit. STAR kon een ingewikkelde en delicate chirurgische ingreep, het verbinden van twee stukken darm, op een varken uitvoeren zonder menselijke tussenkomst. “Zacht weefsel is kwetsbaar”, licht Van Rompay toe. “Het hechten vraagt niet alleen precisie maar ook extreme voorzichtigheid, en dus opperste concentratie van de chirurg. STAR heeft een specifiek besturingssysteem. Een driedimensionale endoscoop maakt continu real time beelden. Een algoritme, getraind met machine learning, bekijkt die beelden en stuurt de robot bij waar en wanneer nodig. Net zoals de chirurg zelf dat zou doen. Het zal zeker nog even duren vooraleer een systeem als STAR effectief op mensen opereert, maar dat het naar de toekomst toe wel degelijk een revolutie in de chirurgie kan teweegbrengen, dat is zeker.”

“Een ander innovatief voorbeeld is de Litouwse medtech startup Sentante”, aldus Van Rompay. “Dat bedrijf werkt momenteel aan het eerste volledige tele- peratieve robotsysteem om van op afstand endovasculaire interventies uit te voeren. Op die manier wordt de responstijd verkort, wat cruciaal is bij hartaanvallen of hersenbloedingen. In Riga werd dit jaar een eerste klinische studie bij de mens geïnitieerd en een eerste operatie uitgevoerd.”

Blijft een onderwerp van discussie… Wie is verantwoordelijk als er iets misloopt? Mens of machine?

“Medtech bedrijven zijn volatieler dan de gemiddelde farmasector. Algemeen genomen vertragen tussentijdse recessies de groei van de chirurgische robotmarkt omwille van financiële beperkingen en verschuivende prioriteiten van ziekenhuizen en overheden. Maar medtech bedrijven zetten gemiddeld wel een hogere omzetgroei neer dan de traditionele farmaspelers”, benadrukt Van Rompay, “wat voor een risico-bewuste lange termijnbelegger mogelijks kansen biedt.” 

Liesbeth Van Rompay, Thematic Portfolio Manager KBC Asset Management

Ontdek het hier

Dit artikel is louter informatief en mag niet als beleggingsadvies beschouwd worden.