Vertrouwen in de industrie is lichtpunt in donkere dagen
In alle grote industrielanden noteert het ondernemersvertrouwen in de verwerkende nijverheid sterk. In het zog van de tweede coronagolf verzwakte het niettemin opnieuw in de meeste grote eurolanden. Maar in Duitsland hield het vooralsnog goed stand. Dat is een lichtpunt in het sombere economische nieuws. De Duitse industrie was al in recessie toen de coronacrisis uitbrak. Maar na de eerste coronagolf is een herstel op gang gekomen. De relatief gunstige internationale conjunctuur in de industrie kan ervoor zorgen dat dat niet stilvalt. Voor de sterk geïndustrialiseerde en relatief open Duitse economie kan de vraag van buiten de eurozone immers tegengewicht bieden voor de verzwakking van de vraag vanuit de andere eurolanden. Dat zou toelaten dat de Duitse exportmachine de eurozone-economie voor erger behoedt, zoals ze dat trouwens ook na de eurocrisis van 2011-2012 deed. Recente cijfers over de bestellingen ondersteunen alvast die hoop.
Vertrouwensherstel in de maakindustrie
In het sombere economische nieuws over de coronacrisis in Europa zijn de recente indicatoren van het ondernemersvertrouwen in de verwerkende nijverheid een lichtpunt. Volgens de indicator van onderzoeksbureau IHS Markit stond dat vertrouwen in de eurozone in oktober op het hoogste peil sinds midden 2018 (figuur 1). Te oordelen naar de recente ontwikkeling lijkt de tweede coronagolf de industrie nauwelijks te raken. In november was er slechts een licht vertrouwensverlies. De harde klappen vallen net als in de eerste golf vooral in de dienstensectoren.
De coronarecessie bevestigt daarmee haar atypisch karakter. Doorgaans kent de industrie grotere schommelingen. Recessies slaan er harder toe en nadien is het herstel er vaak krachtiger. In veel dienstensectoren blijft de schommeling van de activiteit over de conjunctuurcyclus heen dikwijls beperkter.
In de huidige crisis is dat anders omdat de maatregelen tegen de verspreiding van het virus vooral de levering van diensten sterk bemoeilijkt, zeker als die nauw contact tussen mensen vergt. Ook in de industrie en bouwnijverheid kan de handhaving van social distancing de activiteit belemmeren, maar over het algemeen kunnen die sectoren zich toch beter aanpassen. Dat blijkt alvast uit de eerste gegevens over de impact van de tweede lockdown in België. Begin november bleef de omzetdaling in de bouw beperkt tot ‘slechts’ 9%, tegenover 45% in april. In de industriële sectoren bedroeg de terugval begin november gemiddeld 12% tegenover gemiddeld 37% in april (bron: Economic Risk Management Group). Het Institut national de la statistique et des études économiques maakt een gelijkaardige inschatting voor de Franse economie.
De tweede coronagolf blijft evenwel niet helemaal zonder gevolgen voor de Europese industrie. De opvering van het ondernemersvertrouwen in de verwerkende nijverheid was in de voorbije maanden merkbaar in alle grote industrielanden. Maar terwijl het in de VS, Canada, het VK, China en Japan in november verder steeg naar het hoogste peil sinds midden 2019, viel het in de grote eurolanden lichtjes terug (figuur 2). Duitsland vormde hierop min of meer een uitzondering. Daar was eerder sprake van een stabilisatie van het vertrouwen. Het vertrouwen staat er bovendien op het hoogste peil van alle grote industrielanden. Dat het vertrouwen in de eurozone relatief goed standhoudt, is dus vooral te danken aan Duitsland.
Duitse exportmachine weer sterkhouder?
Dat sterke vertrouwen in Duitsland kan ermee te maken hebben dat de tweede coronagolf daar ondanks de recente bezorgdheid beperkter blijft dan in de andere Europese landen. Duitsland greep vroeger in om de opflakkering van het virus in te dijken en de maatregelen zijn er meer dan in de andere landen gericht op een directe beperking van de sociale contacten, terwijl de economische activiteit maximaal wordt gevrijwaard. Zo worden wel de niet-essentiële verplaatsingen beperkt, maar blijven alle winkels open. Zo’n snelle en doelgerichte aanpak kan het vertrouwensverlies bij ondernemers helpen beperken. Ook in de dienstensectoren en de kleinhandel blijft het ondernemersvertrouwen in Duitsland steviger dan in de andere grote eurolanden.
Het relatief grote optimisme van de Duitse industriëlen weerspiegelt heel waarschijnlijk ook het internationale klimaat. Van alle grote industrielanden is Duitsland het meest exportgericht en het leeuwendeel van de uitvoer bestaat uit goederen (37,9% van het bbp in 2019, bron: OESO). De maakindustrie heeft er nog altijd een opmerkelijk groot aandeel in de economie: ruim 20% van het bbp, dat is bijna het dubbele van het aandeel in de VS (cijfers over 2018, bron: OESO). Bijna de helft van de Duitse goederenuitvoer ging in 2019 naar niet-EU landen (bron: Statistisches Bundesambt). De Duitse industrie kan dus worden gezien als de toegangspoort van de Europese economie tot de rest van de wereld.
Juist daarom is het wereldwijde optimisme in de industrie een lichtpunt. Toen de coronacrisis uitbrak, was de Duitse industrie al in recessie, onder meer wegens structurele problemen in de autonijverheid. Maar er is een herstel op gang gekomen en de relatief gunstige internationale conjuctuur in de industrie kan ervoor zorgen dat dat niet stilvalt door de tweede coronagolf in Europa. De oktobercijfers over de bestellingen in de Duitse industrie wettigen dat optimisme. Ze namen weer toe, dankzij de binnenlandse bestellingen en de bestellingen van buiten de eurozone. Dat compenseerde de terugval van de bestellingen vanuit de andere eurolanden, die zwaarder door de tweede coronagolf zijn getroffen (figuur 3). Als deze trend zich doorzet, kan de Duitse exportmachine de economie in de eurozone voor erger behoeden, zoals ze dat trouwens ook na de eurocrisis van 2011-2012 heeft gedaan.