Turbulente herst in aantocht

De timing is symbolisch. Tien jaar na de financiële crisis stijgt de spanning in de wereldeconomie. Dit zal ongetwijfeld deels emotioneel en zelfs psychologisch zijn, maar toch roepen een aantal economische ontwikkelingen grote vraagtekens op. De enorme liquiditeit in de wereldeconomie, aangewakkerd door het onconventioneel expansief monetair beleid, stimuleerde risicogedrag bij investeerders, overheden én consumenten. Tegen die achtergrond kunnen kleine economische schokken grote gevolgen uitlokken.

Met de geleidelijke normalisatie van het monetair beleid in Europa tracht de ECB het crisistijdperk ook beleidsmatig af te sluiten. We merkten al geregeld op dat financiële markten mogelijk zenuwachtig zullen reageren op deze beleidswijziging. Concreet valt niet uit te sluiten dat de langetermijnrentes een snelle opmars maken. Een opwaartse beweging in de Duitse langetermijnrente wordt op dit ogenblik tegengehouden door de zorgen om andere Europese economieën. Dit najaar moet de Italiaanse regering haar begroting opstellen. Mogelijk zal dit leiden tot een confrontatie met de Europese Commissie indien de Europese spelregels niet worden gerespecteerd. Het toegenomen Italiaans-Duitse renteverschil (momenteel ongeveer 250 basispunten) toont de spanning op dit moment aan. We verwachten dat de Italiaanse regering uiteindelijk in het Europees gelid zal lopen, maar niet noodzakelijk onmiddellijk. Kritische geluiden vanuit Oost-Europa over de te varen Europese koers, en omgekeerd West-Europese kritiek op Oost-Europese politieke beslissingen, roepen dan weer vragen op over de samenhang van de toekomstige Europese Unie.

Intussen verlopen de onderhandelingen over de brexit absoluut niet van een leien dakje. De politieke chaos in het Verenigd Koninkrijk maakt het onmogelijk om een duidelijk Brits standpunt te ontwikkelen in de onderhandelingen met de EU. De EU neemt op dit moment wat afstand van het Britse politiek debat waardoor kostbare onderhandelingstijd verloren gaat. Nu al is duidelijk dat de brexit niet vlot zal verlopen. Toch betekent dit niet noodzakelijk dat we afstevenen op een harde brexit. Dat laatste zou een rampscenario zijn voor het Verenigd Koninkrijk en voor de EU. We verwachten dat het toenemend protest vanuit de bedrijfswereld uiteindelijk de politici zal dwingen tot een akkoord. Dergelijk akkoord moet dit najaar tot stand komen om de hele echtscheidingsprocedure tijdig te kunnen beëindigen. Gegeven de tijdsdruk en de inhoudelijke verdeeldheid belooft dit een woelige discussie te worden.

Internationaal woeden nog steeds een aantal handelsconflicten. Vooral de confrontatie tussen de Verenigde Staten en China heeft een belangrijke economische impact. De-escalatie lijkt nog moeilijk haalbaar. De gevolgen zullen vooral op termijn voelbaar zijn in de vorm van tragere groei, lagere productiviteit en een internationale handels- en investeringsdynamiek die moeilijk te voorspellen valt. Vast staat dat deze onzekere toekomst nu al weegt op het economisch sentiment. Voorlopig heerst er een gewapende handelsvrede tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten, maar er is slechts weinig nodig om ook die bilaterale handelsrelatie opnieuw te verstoren. De negatieve handelsretoriek van president Trump zal allicht een (voorlopig) hoogtepunt bereiken in de komende weken, in de aanloop naar de tussentijdse verkiezingen voor het Amerikaanse Congres en Senaat. Met harde standpunten probeert de president te scoren bij de Amerikaanse publieke opinie. Het onpopulaire NAFTA-akkoord lijkt intussen dood en begraven, en het is wachten op een vervangakkoord, in welke vorm dan ook.

Een aantal opkomende economieën beleven momenteel al stormweer. Tot nu toe zijn de betrokken landen, zoals Turkije en Argentinië, geen verrassing. Stuk voor stuk komen ze in de problemen doordat hun onorthodox economisch beleid, vaak met een duidelijke politieke inspiratie, onverzoenbaar is met een context van stijgende interestvoeten en een sterke(re) Amerikaanse dollar. Meer slachtoffers zullen volgen. Grote vraag is vooral of de negatieve evoluties overslaan op een ruime groep van opkomende economieën. Voorlopig is dat niet het geval, maar de mogelijkheid creëert op zich bezorgdheid.

Ondanks de vele risicofactoren is er mogelijk ook goed nieuws deze herfst. Wanneer bovenstaande gebeurtenissen vlotter dan verwacht verlopen, kunnen ze aanleiding geven tot positieve verrassingen. Uiteindelijk zou de Italiaanse regering toch kunnen besluiten de Europese regels braaf te volgen, of kunnen handelsspanningen worden afgebouwd via succesvolle onderhandelingen. Het blijft dus afwachten.

Er zijn dus duidelijk veel redenen om aan te nemen dat de herfst van 2018 een bewogen periode zal worden. Tijdelijke volatiliteit is echter niet slecht om het besef te doen terugkeren dat op lange termijn economische wetmatigheden blijven gelden. Overdreven economische stimulus, extreme liquiditeit of grenzeloze risicoappetijt zijn niet duurzaam. Vroeg of laat komt er een keerzijde aan de medaille. Vele van deze thema’s roepen vragen op en vergen economische analyse. Ook de komende maanden zullen de KBC Economische Opinies u als trouwe lezer duiding en interpretatie leveren. Wij wensen u alvast een aangename, en hopelijk rustige, herfstperiode toe.