Stevig herstel Belgische automarkt in 2023 verhult structurele verzadiging
Met liefst twee nieuwe, niet-klassieke salons op Brussels Expo (Brussels Auto Show op 17-21 januari & Automotive eMotion Summit op 20-22 februari) staat de automobielsector de komende weken opnieuw in de spotlight. De fors meer inschrijvingen van nieuwe auto's in 2023 geven de events wind in zeilen, al blijft dat aantal wel ruim onder de prepandemiecijfers. Opvallend is de aan de gang zijnde transformatie richting elektrificatie van het wagenpark. Meer structureel nadert het autobezit in België een verzadigingspunt, waardoor de autoverkoop vooral door de vervangingsvraag wordt bepaald. Wanneer het 'peak car'-moment precies zal worden bereikt, is echter moeilijk te zeggen en hangt af van zowel demografische factoren als van veranderingen in het mobiliteitsgedrag.
Volgens cijfers van sectorfederatie Febiac werden in 2023 in België 476.675 nieuwe personenwagens ingeschreven. Dat is een forse toename (+30%) tegenover 2022, toen de autoverkoop op zijn laagste niveau sinds 1995 was beland. Ondanks het mooie herstel bleef het aantal inschrijvingen in 2023 wel ruim onder het prepandemiecijfer van 2019, toen dat aantal piekte op iets meer dan 550.000. Het betere 2023-cijfer is in een aantal opzichten opmerkelijk en vraagt om verduidelijking en nuancering.
Vooreerst moet het herstel worden gezien in het licht van eerdere productieproblemen in de auto-industrie, onder meer door een wereldwijd chiptekort. Die zorgden voor bijzonder lange levertijden. Veel auto's die in 2022 werden besteld, zijn pas in 2023 geleverd en hebben zo de inschrijvingen in dat jaar opgedreven. In het verleden viel het verloop van de inschrijvingen van nieuwe auto's doorgaans goed samen met dat van het consumentenvertrouwen (figuur 1). 2021 en 2022 waren daarop een uitzondering. Doorheen 2023 verbeterde het vertrouwen en dat jaar was de gezinsconsumptie een belangrijke motor van de bbp-groei in België. Het herstel van de auto-inschrijvingen lag daarmee in lijn.
Anderzijds verrast het stevige herstel in het licht van het veranderend mobiliteitsgedrag. Hoewel de auto een dominante positie bleef innemen, nam zijn aandeel in het totaal aantal verplaatsingen de jongste jaren af. Volgens het laatste onderzoek van de Vlaamse overheid naar het verplaatsingsgedrag van de Vlamingen zakte dat aandeel van 65% in 2019 tot onder 60% in 2022. Allicht houdt dit deels verband met de beperkingen en naweeën van de pandemie (bijv. meer telewerken). De uitgestelde levering van veel auto's kan de trend van geringere populariteit van verplaatsingen met de auto in 2023 hebben gemilderd of zelfs gekeerd. Dat er nooit eerder zulke zware files waren op de Vlaamse wegen als in 2023 is daar alvast een indicatie van.
Verder valt op dat de Belgische markt in 2023 werd gedreven door een toenemend aandeel geëlektrificeerde auto's (zie ook KBC Economisch Onderzoeksrapport van 16 november 2023 'De opmars van elektrische wagens in Europa'). Bijna de helft van de vorig jaar in belgië nieuw ingeschreven auto's waren elektrisch, komende van een derde in 2022. Concreet hadden plug-inhybride, zelfopladende hybride en volledig elektrische auto's een marktaandeel van respectievelijk 21,0%, 7,6% en 19,3%. Voor benzine- en dieselauto's bedroegen de marktaandelen 42,4% en 8,9%. Het succes van elektrische auto's kan grotendeels op conto van de markt van bedrijfswagens worden geschreven. Ruim negen op tien in 2023 nieuw ingeschreven elektrische auto's betrof een bedrijfswagen.
Meer algemeen waren bedrijfswagens in 2023 goed voor circa twee op drie nieuw ingeschreven auto's. De stijging van het aandeel van bedrijfswagens wordt allicht mee verklaard door de sterke jobcreatie van de voorbije jaren. Een deel van de nieuw aangeworven werknemers kwam in aanmerking voor een bedrijfswagen. Dat meer werknemers binnen een aangeboden cafetariaplan opteren voor een wagen kan ook te maken hebben met twijfel over wat nu de beste aandrijving is voor een nieuw aan te schaffen eigen wagen en met de algemeen nog hoge prijs van elektrische auto's. Intussen heeft zo'n 25% van de werknemers met een contract van onbepaalde duur in België een bedrijfswagen.
'Peak car'-moment nadert
2023 mag dan wel een sterke opvering de inschrijvingen hebben gekend, het aantal bleef wel ruimschoots onder de eerder bereikte pieken. Dat bevestigt dat de Belgische markt aan het stagneren is, waarbij het autobezit (d.w.z. het aantal wagens per 1.000 inwoners ouder dan 18) niet meer sterk toeneemt en de autoverkoop grotendeels door de vervangingsvraag wordt gedreven (figuur 2). Dat het autobezit zijn verzadigingspunt nadert, is niet verrassend aangezien België behoort tot de landen met de hoogste voertuigdichtheid in de wereld. Wanneer het 'peak car'-punt (het maximale aantal auto's dat ooit zal rondrijden) wordt bereikt in België, is echter moeilijk precies te zeggen en hangt af van zowel demografische factoren als van veranderingen in het mobiliteitsgedrag.
Een eenvoudige becijfering leert dat bij een ongewijzigd autobezit er vanuit demografische hoek (d.w.z. enkel rekening houdend met het toenemend aantal burgers op leeftijd 18+ en los van de vervangingsvraag) in België slechts nood zou zijn aan zo'n 30.000 bijkomende auto's per jaar in de periode tot 2030. Maatschappelijke, technologische en andere veranderingen (bijv. autodelen, telewerken, klimaatverandering, groeiende filedruk, afnemende status en hogere kost van autobezit, auto-ontmoedigend overheidsbeleid) kunnen evenwel leiden tot een minder autoafhankelijke levensstijl. Uit de mobiliteitsbarometer van Vias Institute blijkt dat vooral jongvolwassenen steeds minder met de auto rijden.
De voorbije halve eeuw werd het toenemend autobezit in België mee gedreven door de groeiende welvaart (die gezinnen in staat stelde om meer dan één auto te bezitten) en een toenemend rijbewijsbezit alsook hogere levensverwachting bij ouderen (wat die groep in staat stelde om langer te blijven rijden). Deze effecten geraken stilaan uitgewerkt, of zwakken af, waardoor het mobiliteitsgedrag van jongere leeftijdscohorten allicht een groter gewicht in de schaal zal leggen. Mogelijk ligt het 'peak car'-moment daarom dichtbij.