De wegzakkende scores van PISA

De OESO stelde gisteren haar nieuw internationaal vergelijkend PISA-onderzoek voor. Het Programme for International Student Assessment test de leerprestaties van 15-jarige scholieren in een grote groep van 81 landen, waaronder de 38 OESO-lidstaten. Er wordt daarbij gepeild naar het niveau van hun leesvaardigheid (reading), wiskundige geletterdheid (mathematics) en wetenschappelijke geletterdheid (science). Het PISA-onderzoek wordt normaal om de drie jaar uitgebracht, maar was wegens de pandemie een jaar uitgesteld. De internationale PISA-ranking krijgt terecht veel aandacht. De positie die een land inneemt en hoe die evolueert in de tijd zijn immers belangrijke maatstaven van zijn toekomstige human capital, en bijgevolg relatief economisch groeipotentieel.

Het nieuwe PISA 2022-onderzoek toont een ongeziene daling van de leerprestaties in het hele OESO-gebied. De verslechtering is het grootst inzake mathematics en reading. De scoredaling voor beide leerdomeinen is zelfs vier respectievelijk twee keer groter dan de grootste daling bij eerdere onderzoeken. Voor science bleef de verslechtering beperkt. De scoredalingen impliceren dat nu gemiddeld één op de vier 15-jarigen over alle OESO-landen heen wordt beschouwd als iemand die slecht presteert inzake de drie leerdomeinen. In 18 landen is dat zelfs 60% van de 15-jarigen. De verschillen inzake leerprestaties tussen de landen blijven dus groot. Indien we het gemiddelde nemen van de scores voor de drie leerdomeinen, dan presteren Singapore, China (Macao, Taipei, Hong Kong) en Japan het sterkst. In Europa zijn Estland, Ierland en Zwitserland de drie landen met de hoogste gemiddelde score. De drie EU-landen met de laagste gemiddelde score zijn Cyprus, Bulgarije en Roemenië.

De algemene teloorgang van de leerprestaties kan maar ten dele aan Covid-19 worden toegeschreven. In veel landen (ook België, zie verder) vatte de verslechtering immers al eerder aan. Dat neemt niet weg dat de pandemie, die leidde tot schoolsluitingen, afstandsonderwijs en leerkrachtenuitval, de neerwaartse trend heeft versterkt. De OESO stelt wel dat het verband tussen de pandemie en de leerprestaties lang niet altijd duidelijk is. Zo blijft het verschil inzake verandering van de PISA-resultaten tussen landen met lange schoolsluitingen (bijv. Ierland en Brazilië) versus beperkte schoolsluitingen (bijv. Zweden en IJsland) vaak beperkt. De OESO besluit ook dat scholieren die tijdens de pandemie meer gebruik hebben gemaakt van digitale leerplatformen en steun bleven krijgen van leerkrachten gemiddeld betere scores halen.

Ook in België gaan de prestaties voor de drie leerdomeinen er verder op achteruit. De scoredaling van Belgische scholieren in het PISA 2022-onderzoek is voor reading en mathematics zelfs bijna 1,5 keer scherper dan die gemiddeld in het OESO-gebied, voor science zelfs ruim 3 keer scherper. In het vorige PISA 2018-onderzoek scoorde België inzake het gemiddelde van de scores voor de drie leerdomeinen een 17e plaats in de groep van beschouwde landen. In het PISA 2022-onderzoek zakt België naar de 19e plaats. De trendmatige verslechtering over een langere periode bekeken is frappant tegen de achtergrond van gestegen overheidsuitgaven voor onderwijs (zie figuur). Zij bevestigt de noodzaak aan verdere, meer structurele hervormingen in het (Vlaamse en Franstalige) onderwijssysteem. Aandacht moet daarbij gaan naar het wegwerken van het leerkrachtentekort en van de prestatiekloof van kwetsbare scholieren (bijv. die met een migratieachtergrond), maar ook naar het hoger leggen van de algemene onderwijslat.