Duidelijk beleid essentieel om economisch herstel te versnellen

Het dieptepunt van de Covid-19 economische crisis is achter de rug. De huidige wereldwijde heropflakkering in het aantal besmettingen mist de slagkracht om dezelfde economische schade te veroorzaken als in de eerste helft van 2020. Mildere overheidsmaatregelen, maar ook een opvallend sterke veerkracht bij consumenten en bedrijven zorgen ervoor dat het herstel blijvend zal zijn. Toch is het te vroeg om victorie te kraaien. Het herstel is kwetsbaar en zal daardoor lang duren, niet alleen door de heropflakkering van het virus, maar ook door het broze vertrouwen in de economie. Dat vertrouwen wordt ondermijnd door een gebrek aan duidelijke beleidskeuzes. Ondanks een sterke monetaire en budgettaire stimulus dreigt daardoor het herstel traag te verlopen.  

De post-corona wereld

Het coronavirus verraste vriend en vijand, zowel qua omvang als qua snelheid van de economische impact. De centrale banken reageerden opmerkelijk snel, dankzij hun recente ervaringen na de financiële crisis en de Europese schuldencrisis. Crisismanagement maakt deel uit van het DNA van elke hedendaagse centrale bankier. Dat laatste geldt niet voor alle beleidsmakers. Geconfronteerd met de eerste pandemie sinds decennia en geïnspireerd door de reacties in andere landen (in het bijzonder China) en aanbevelingen van o.a. de Wereldgezondheidsorganisatie opteerden de meeste landen – maar er zijn duidelijke uitzonderingen – voor een bijzonder harde aanpak: lockdowns die de facto de economische activiteit voor een groot deel verlamden. Eveneens verrast door de desastreuze economische impact van dergelijke maatregelen (naast vele andere neveneffecten) haastten vele regeringen zich om de lockdown-maatregelen terug te schroeven, waarmee de deur werd opengezet voor nieuwe virusuitbraken. Sindsdien proberen beleidsmakers een balans te vinden tussen het vermijden van gezondheidsrisico’s enerzijds en economisch herstel en het mentale welzijn van jong en oud anderzijds, met meer en meer aandacht voor een terugkeer naar het ‘normale leven’ van weleer. 

De vraag is maar of dat ‘normale leven’ snel, dan wel ooit, zal terugkeren. De onverwachte en veranderende beleidsacties raken fundamenteel het vertrouwen van de burgers en de bedrijven. Sentimentsindicatoren tuimelden omlaag bij de aanvang van de crisis, maar herstelden even spectaculair bij het einde van de drastische lockdown-maatregelen en de gelijktijdige start van het economisch herstel. In sommige landen zien we op dit ogenblik een volledig herstel in vertrouwensindicatoren, in andere landen is het herstel onvoltooid, maar niettemin verregaand. Toch is het een illusie te denken dat het vertrouwen opnieuw is teruggekeerd. Een meer realistische inschatting is dat burgers en bedrijven onzeker zijn over de toekomst en zich daardoor voorzichtig zullen opstellen in hun consumptie en investeringen. Dat creëert een desastreuze vicieuze cirkel. De economie heeft vertrouwen nodig om structureel te herstellen, maar het vertrouwen kan zich enkel herstellen in een gunstige economische omgeving. Om die cirkel te doorbreken is resoluut beleid nodig. En daar wringt het schoentje…

Keuzestress

Beleidsmakers aarzelen immers om voor een specifieke post-corona strategie te kiezen, soms om politieke redenen, maar nog meer als resultaat van vele, verschillende en terechte overwegingen. Een gebalanceerd beleid uitwerken is niet eenvoudig en het is heel begrijpelijk dat goede beleidsmakers aarzelen in hun beslissing. Toch draagt die aarzelende houding in belangrijke mate bij tot de onzekerheid en dus tot een vertraging in het economisch herstel. Vertrouwen is de essentiële bouwsteen voor economisch herstel, inclusief nieuwe jobcreatie, nieuwe investeringen en een sterke consumptiegroei. Een vertrouwenwekkend beleid, meer nog dan de inhoud van dat beleid, helpt bij de creatie van dat vertrouwen.

Brexit is back

Duidelijke beleidskeuzes zijn dus essentieel in de nabije toekomst. Dat geldt niet alleen voor Covid-19 materies, maar op alle beleidsterreinen. Zo flakkert de brexit-chaos opnieuw op. Het dreigement van Boris Johnson om bij gebrek aan een akkoord met de EU tegen 15 oktober voor een no-deal brexit te kiezen zorgt voor hoogspanning aan de onderhandelingstafel. Toch geloven we dat deze schoktherapie eerder zal bijdragen tot een oplossing dan een probleem vormt. Bovendien zou de economische schade van een harde brexit beperkt zijn in vergelijking met de dramatische impact van de coronacrisis. Uit onze simulaties blijkt dat een ‘harde brexit’ in de huidige omstandigheden bijkomend tussen 0,5% en 2% groei kost aan de EU-lidstaten, met het grootste negatieve effect voor Ierland, de belangrijkste Europese handelspartner van het Verenigd Koninkrijk. Uiteraard is het best dergelijke bijkomende schok en vertraging in het herstel te vermijden. Maar de schade van blijvende brexit-onzekerheid is mogelijk groter dan de schade van een no deal brexit. Het is dus tijd om de brexit-bladzijde om te slaan. De stuurloze brexit-onderhandelingen hebben lang genoeg geduurd.

Omwille van het risico dat het beleid op nationaal en Europees niveau niet de noodzakelijke duidelijkheid zal uitstralen blijven we voorzichtig in onze voorspellingen voor de toekomstige economische groei in de eurozone. Een verder herstel staat in de sterren geschreven, maar we blijven voorzichtig in ons optimisme. Concreet verwachten we dat het reële BBP van de eurozone in 2020 zal krimpen met 8,3%. Het herstel in 2021 zal beperkt blijven tot 5,2%, waardoor het tot 2023 zal duren vooraleer de Europese economie volledig is hersteld van de coronaschok. Dit jaarlijkse groeipatroon gaat uit van een kwartaalgroei van 6,7% in het derde kwartaal van 2020 en van 4,5% in het vierde kwartaal. In absolute termen lijkt dit een rooskleurige toekomst, maar meer is nodig om de economische overwinning op het Covid-19 virus te kunnen claimen.