Belastinghervorming in de VS komt op verkeerd moment

Een Amerikaanse belastinghervorming zit in de pijplijn. Het ultieme doel van het veelzijdige plan is om de economische groei stevig aan te wakkeren. Dit lijkt evenwel onrealistisch. Gegeven het laat-cyclische karakter van de Amerikaanse economie en het soort maatregelen, zal de groeiimpuls beperkt zijn. Bovendien zal de Amerikaanse centrale bank haar beleid hoogst waarschijnlijk forser verkrappen om de budgettaire stimuli af te remmen, mocht de groei-impuls door de belastinghervorming onverwacht krachtig zijn. De maatregelen dreigen echter wel de al precaire overheidsfinanciën aanzienlijk verder te verslechteren. Ook in dat opzicht zijn de budgettaire stimuli dus allerminst optimaal getimed.

Voor president Trump zal het als een kerstgeschenk uit de hemel zijn: een eerste Republikeins succes is in de maak met de mogelijke invoering van een belastinghervorming. Hoewel de laatste twistpunten nog onder discussie zijn, is een finaal voorstel op korte termijn waarschijnlijk. De voorgestelde belastinghervorming zal ter goedkeuring worden voorgelegd aan de senaat en het huis van afgevaardigden. Indien een meerderheid instemt, wordt de hervorming wet. Ze zal zowel voor bedrijven als voor individuen de belastingen verlagen. Het belangrijkste element is een tariefverlaging in de vennootschapsbelasting van 35% naar 21%. Vanuit internationaal standpunt is dat Amerikaanse tarief relatief hoog. De geplande verlaging betekent dus een aanzienlijke verbetering voor de concurrentiekracht van Amerikaanse bedrijven.

Daarnaast omvat het voorstel een aanpassing van de belastingschijven in de personenbelasting. Volgens de Republikeinen zal die hervorming voor alle Amerikanen de belastingen verlagen. Onafhankelijke schattingen hebben evenwel aangetoond dat de grootste voordelen naar de allerrijksten zullen gaan. Verder bevat het belastingplan ook maatregelen die onder meer de maximum hypotheekrenteaftrek verminderen en de aftrek van staatsgebonden belastingen beperken. Volgens het Witte Huis is het ultieme doel van de belastinghervorming om 25 miljoen jobs te creëren in de VS tijdens het komende decennium en de jaarlijkse economische groei te doen toenemen tot 4%.

Deze doelstellingen zijn nogal ambitieus, om niet te zeggen onrealistisch. Voornamelijk tegen de achtergrond van de huidige staat van de Amerikaanse economie lijkt dit een onhaalbare kaart. Zeggen dat het belastingplan niets zal bijdragen tot de Amerikaanse groei is evenwel een brug te ver. Het effect zal echter vooral op korte tot middellange termijn spelen.

In termen van de conjunctuurcyclus - de cyclus die de opwaartse en neerwaartse bewegingen van de economische groei weergeeft – zit de VS immers in een laat-cyclische fase. Dat wil zeggen dat de piek van de groei stilaan zal worden bereikt en dat een groeivertraging in de pijplijn zit. We verwachten dat de verlaagde vennootschapsbelasting en de belastingvermindering voor individuen de groei op korte tot middellange termijn een positieve impuls zal geven en zo de verwachte groeivertraging zal uitstellen. Die groei-impuls zal evenwel beperkt zijn, zowel qua omvang als qua tijdsduur. De grootste belastingvoordelen zullen immers naar de rijkste Amerikaanse burgers gaan, die het belastingvoordeel grotendeels zullen sparen of aanwenden voor verdere vermogensaccumulatie. Dat beperkt het positieve effect op de bbp-groei. Zogenoemde fiscale multiplicators meten het effect van belastingmaatregelen op de economische groei. Ook zij tonen aan dat het groei-effect van de hervorming gering zal zijn. Het Congressional Budget Office (CBO) schat de multiplicator van lagere vennootschapsbelastingen slechts tussen de 0,0 en 0,4. Dit betekent dat 1 dollar belastingverlaging maar 0 tot 0,4 dollar extra groei oplevert. Ook een belastingvermindering voor de hoogste inkomens heeft een zeer lage multiplicator. Dat het groei-effect van de belastingmaatregelen zo laag is, heeft niet alleen met het type van de maatregelen te maken, maar ook met het moment waarop ze worden ingevoerd. Het laat-cyclische karakter van de Amerikaanse economie maakt het erg onwaarschijnlijk dat de belastinghervorming tot een nieuwe langdurige groeispurt zal leiden, omdat de beschikbare productiecapaciteit al grotendeels is benut en volledige werkgelegenheid praktisch is bereikt. De groeipiek in de conjunctuurcyclus zal waarschijnlijk enkel wat verschoven worden in de tijd.

De positieve economische impact van het hervormingsplan zal dus eerder beperkt en kortstondig zijn. Gezien het beperkte historische bewijs van positieve effecten van belastingverminderingen op productiviteitsgroei, verwachten we ook geen significante versterking van het economische groeipotentieel op lange termijn. Dat laatste is belangrijk, want het impliceert dat de belastinghervorming een aanzienlijke negatieve impact op de Amerikaanse overheidsfinanciën kan hebben. De Republikeinen beweren dat het plan zichzelf zal financieren door de economische groei aan te wakkeren. Zoals hierboven vermeld is die veronderstelling evenwel onterecht. De belastingverminderingen zullen bijgevolg niet budgetneutraal zijn en het jaarlijkse begrotingstekort opdrijven. Op zijn beurt zal dit de Amerikaanse overheidsschuld doen toenemen. Verscheidene onpartijdige ramingen tonen aan dat de hervorming de overheidsschuld nog meer zouden opdrijven dan onder ongewijzigd beleid. Een hogere overheidsschuld doet de kredietvraag van de overheid toenemen. Dit kan de rente de hoogte injagen en maakt krediet ook voor particuliere bedrijven en gezinnen duurder. Als ze daardoor hun kredietvraag terugschroeven (= het zogenoemde verdringingseffect), zullen bedrijven en gezinnen investeringen afstellen. Dat kan op langere termijn op de economische groei wegen.

Het investeringsklimaat kan ook worden vertroebeld doordat het vooruitzicht van sneller stijgende overheidsschulden het debat over het schuldplafond extra kan aanwakkeren. Het tijdelijke akkoord tussen president Trump en de Democraten over de verhoging van dat plafond liep eerder deze maand af. Om te voorkomen dat de Amerikaanse overheid zijn financiële verplichtingen niet meer kan nakomen zonder het schuldenplafond te overschrijden, zijn momenteel uitzonderlijke maatregelen van kracht die overheidsleningen voorlopig beperken. Deze maatregelen bieden evenwel slechts tijdelijk soelaas. In de eerste helft van 2018 zal moeten worden gedebatteerd over het schuldenplafond. Dat belooft alvast niet simpel te worden en kan voor onzekerheid zorgen, die de beoogde investeringsdynamiek kan fnuiken. Alleszins komt ook vanuit dat oogpunt de belastinghervorming op een slecht moment.

Terwijl de Amerikaanse overheid de geldkraan open zet, doet de centrale bank - de Federal Reserve of Fed - het omgekeerde door haar beleid te verstrakken. De Fed heeft al enkele malen haar beleidsrente verhoogd. Bovendien is ze recent begonnen met de afbouw van haar balanstotaal. Indien de belastinghervorming de groei en inflatie doet toenemen, kan dit mogelijks leiden tot een agressievere beleidsverstrakking dan gepland door de Fed om oververhitting te voorkomen. Hogere rentes zullen de economische groei doen afnemen. En laat dit nu net het omgekeerde zijn van wat de Republikeinen willen bereiken.