VK krijgt nieuwe premier

De afvallingsrace is bijna voorbij. Na bijna 2 maanden campagne en 6 stemrondes, zal Boris Johnson op 5 september de sleutels van Downing Street nr. 10 mogen overhandigen aan een nieuwe eerste minister. De laatste twee kandidaten in de race zijn Rishi Sunak, de voormalige minister van Financiën, en Liz Truss, de voormalige minister van Buitenlandse Zaken. 160.000 Conservatieve leden zullen het finale verdict mogen vellen.

De nieuwe eerste minister krijgt te maken met een zwakke economie. Het Verenigd Koninkrijk kampt al jaren met een zwakke productiviteitsgroei. In de jaren ‘10 steeg de arbeidsproductiviteit slechts met 0,7% per jaar. Enkel Italië kende een zwakkere productiviteitsgroei binnen de G7. Die zwakke productiviteitsgroei heeft een grote impact gehad op de bbp-groei. Het bbp per capita steeg sinds 2010 met slechts 9%, lager dan de EU en de VS (zie grafiek). Brexit verergert deze pijnlijke situatie alleen nog maar. De export van het VK lag in 2021 16% lager dan in 2019, ten gevolge van importtarieven en douanecontroles. Die importtarieven veroorzaken daarnaast een opwaartse prijsdruk. De inflatie bedroeg in juli 10,1% en ligt daarmee hoger dan in de VS en de eurozone. De kerninflatie bedroeg 6,1%, veel hoger dan de 2%-doelstelling van de Britse centrale bank.

Hoewel beide kandidaten uit dezelfde partij komen, hebben ze toch twee zeer verschillende economische visies. Rishi Sunak is fiscaal conservatief en wil het overheidstekort niet verder verhogen zolang de inflatie niet onder controle is. Hij zou enkel tijdelijk de BTW van 5% op de energiefacturen schrappen en steun bieden aan de armste gezinnen. Liz Truss, de huidige favoriet in de peilingen, is minder bezorgd om het begrotingstekort en wil vooral de belastingdruk verlagen. Ze wil zowel de inkomensbelasting als de vennootschapsbelasting gevoelig naar beneden brengen. Ze wil ook de groene heffingen op de energiefactuur van gemiddeld £153 per gezin schrappen en de defensie-uitgaven met bijna 1% van het bbp verhogen. De totale kost van haar beloftes wordt geschat op 1.8% van het bbp. Beide kandidaten liggen wel op dezelfde lijn wat de relatie met de EU betreft. Ze steunen beiden het huidig Noord-Iers protocol, wat het risico op een harde brexit gevoelig vermindert.

De winnaar van de verkiezing zal weinig tijd hebben om zich te bewijzen. De volgende parlementsverkiezingen zijn gepland in minder dan 3 jaar, in januari 2025. De Britse bevolking lijkt na 12 jaar Conservatieve regeringen aan verandering toe. In de huidige peilingen haalt de Conservatieve Partij gemiddeld slechts 31% van de stemmen, 10% minder dan grote concurrent Labour. Als de nieuwe premier het economische tij niet snel keert, krijgt Downing Street nr. 10 in 2025 hoogstwaarschijnlijk opnieuw een nieuwe inwoner!