Rusland wil roebels voor zijn gas: wat betekent dat?

Gisteren heeft de Russische president Poetin de betrekkingen met het Westen verder onder druk gezet door aan te kondigen dat alle onvriendelijke staten (op de lijst staan er in totaal 47) in roebels zullen moeten betalen voor Russische gasleveringen. De aardgasmarkt reageerde op de aankondiging door de prijzen de hoogte in te jagen, omdat gevreesd werd dat de escalerende spanningen zouden kunnen leiden tot een onderbreking van de Russische leveringen aan de markten. De groothandelsprijs voor gas in Europa (Nederlandse benchmark TTF) blijft ruim boven 100 EUR/MWh, meer dan vijf keer het niveau van vorig jaar.

Het plan van Poetin is tot dusver betrekkelijk vaag geformuleerd. Rusland wil naar verluidt vasthouden aan de overeengekomen gasleveringsvolumes, maar de centrale bank en het ministerie van Financiën hebben een week de tijd om de afrekening van gasbetalingen van euro's (en dollars) in roebels te veranderen. Dit zou echter een bilaterale aanpassing van de leveringscontracten vereisen, en sommige Europese landen hebben al laten blijken niet met de Russische voorwaarden akkoord te willen gaan. Duidelijkheid in dit opzicht zou vandaag en morgen duidelijker kunnen worden, wanneer het onderwerp van de Russische gasleveringen, of zelfs de mogelijkheid om deze te sanctioneren (een vooralsnog relatief onwaarschijnlijk scenario), door de EU-leiders op de top zal worden besproken.

Wat verwacht Rusland eigenlijk van de gisteren aangekondigde stap? De Russen zien gas duidelijk als een cruciaal strategisch en geopolitiek wapen tegen Europa (dat 40% van zijn eigen verbruik uit Rusland importeert). Het gas wordt gebruikt om het conflict met het Westen verder te laten escaleren door extra kosten (via hogere gasprijzen) op te leggen. Het doel kan echter ook zijn de druk op de depreciërende Russische munt te verminderen door een (kunstmatig) hogere vraag naar roebels. De vraag is echter hoe belangrijk deze maatregel uiteindelijk voor de roebel zal zijn. Per slot van rekening zijn Russische bedrijven reeds verplicht (als onderdeel van de kapitaalcontroles) om 80% van hun deviezeninkomsten in roebels om te zetten. In het geval van Gazprom zou de omrekeningskoers nu dus 100% zijn.

De roebel steeg tijdens de handel van gisteren met bijna 10% ($1 = 95 RUB), het hoogste niveau sinds het begin van de oorlog. Ondanks de westerse sancties is de Russische munt er de laatste weken in geslaagd het verloren terrein gedeeltelijk terug te winnen, dankzij de bovengenoemde combinatie van kapitaalcontroles en een gestage instroom van deviezen uit de verkoop van niet-gesanctioneerde olie en gas (samen goed voor 55% van alle export). Als het Westen (en de EU in het bijzonder) deze stand van zaken wil veranderen, dan zal het geen andere keuze hebben dan zijn toevlucht te nemen tot een (wederzijds pijnlijk) embargo op de Russische energie-export.